Giữ “lửa” cho nghề rèn Đa Sỹ

Nép mình bên bờ sông Nhuệ, làng Đa Sỹ thuộc phường Kiến Hưng, quận Hà Đông chào đón chúng tôi bằng những âm thanh đặc trưng phát ra từ tiếng rít của máy mài kim loại và tiếng búa đập nhịp nhàng lên phôi thép. Ngôi làng có tuổi đời hàng trăm năm nổi tiếng bởi nghề rèn với các sản phẩm đặc trưng là dao, kéo, sắt, thép...

“Ở trong này ồn lắm, mời các cậu ra ngoài kia uống chén nước”, ông Lê Hiếu, chủ xưởng rèn cùng tên, cất tiếng sau khi dẫn chúng tôi tham quan một vòng quanh khu vực sản xuất. Tiếp nối nghề rèn truyền thống của gia đình từ các thế hệ trước để lại, theo ông Hiếu, để tạo ra được một sản phẩm có chất lượng tốt phải mất rất nhiều công sức, trải qua nhiều công đoạn, đầu tiên là cắt các bản sắt thành hình dạng của sản phẩm, sau đó nung nóng với nhiệt độ rất cao để rèn, tiếp đến công đoạn đòi hỏi kỹ thuật cao là quá trình tôi thép, làm nguội và hoàn thiện sản phẩm.

Vất vả, tỉ mỉ là thế, nhưng thu nhập lại chẳng được bao nhiêu. Bên cạnh đó, tiếng ồn và khói bụi từ quá trình sản xuất cũng ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe của những hộ gia đình còn bám trụ với nghề. Đây cũng là lý do mà nhiều người dân, đặc biệt là lớp thanh niên trẻ trong làng đang vơi dần nhiệt huyết với nghề. “Gia đình tôi chủ yếu làm các sản phẩm dao có chất lượng tốt để bán cho khách quen. Làm hàng kỹ thì công lao động phải cao, nhưng như thế lại kéo theo giá thành sản phẩm tăng lên và rất khó cạnh tranh với các sản phẩm đến từ nước ngoài có giá thành rẻ hơn và mẫu mã đẹp hơn”, ông Hiếu trầm ngâm. Theo tìm hiểu, một sản phẩm dao của Đa Sỹ dùng để thái, gọt có kích cỡ trung bình và làm bằng chất liệu thép không gỉ có giá 250.000-300.000 đồng, trong khi nhiều mẫu dao cùng loại đến từ Thái Lan chỉ có giá 70.000-140.000 đồng với mẫu mã bắt mắt và được rao bán rộng rãi trên các nền tảng mạng xã hội.

Thống kê cho thấy, số lượng các hộ gia đình theo nghề rèn ở Đa Sỹ đang giảm dần trong những năm gần đây, hiện còn khoảng 800-1.000 hộ. Nguyên nhân chủ yếu là do thu nhập thấp; các sản phẩm thiếu sức cạnh tranh về mẫu mã lẫn giá thành so với hàng ngoại nhập; hàng giả, hàng kém chất lượng vẫn còn trà trộn làm ảnh hưởng đến uy tín của làng nghề. Cùng với đó, hoạt động kinh doanh nhỏ lẻ, manh mún, thiếu liên kết dẫn đến tình trạng mạnh ai nấy làm, không tạo được thương hiệu chung cũng như không đáp ứng được nhu cầu tăng cao của thị trường.

Quy hoạch khu sản xuất với công nghệ hiện đại

Theo ông Hoàng Văn Hùng, Phó chủ tịch Hội làng nghề rèn Đa Sỹ, muốn sản phẩm đẹp và có sức cạnh tranh thì cần có sự đầu tư về công nghệ và máy móc hiện đại thay vì làm thủ công như hiện nay. Việc các cơ sở sản xuất đầu tư máy móc hiện đại sẽ giúp người thợ rèn đỡ vất vả và năng suất lao động tăng lên; các sản phẩm sẽ được hoàn thiện đều hơn, mẫu mã đẹp hơn so với làm thủ công, từ đó giúp giảm giá thành sản phẩm và tăng tính cạnh tranh trên thị trường. 

Tuy nhiên, để đầu tư được hệ thống máy móc đồng bộ, hiện đại thì cần không gian đủ rộng. Chỉ tay vào khoảng sân xung quanh nhà có diện tích hơn 50m2 nhưng cũng chỉ đủ bày 1-2 chiếc máy rèn, còn lại là các vật dụng trong gia đình, ông Hùng cho biết, đa số các hộ dân trong làng đều tận dụng khoảng sân trong khuôn viên nhà ở để làm xưởng sản xuất. Điều này khiến quy mô sản xuất nhỏ lẻ và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của mọi người do khói, bụi, tiếng ồn trong quá trình sản xuất. Vì thế, theo Phó chủ tịch Hội làng nghề rèn Đa Sỹ Hoàng Văn Hùng, cần có quy hoạch tổng thể khu sản xuất tập trung để các hộ kinh doanh vừa có diện tích đủ lớn đầu tư trang thiết bị đồng bộ, vừa có không gian thông thoáng để quảng bá, giới thiệu sản phẩm; đồng thời tránh xa khu dân cư để hạn chế ảnh hưởng đến sức khỏe người dân trong làng, cũng như giảm tác động đến môi trường xung quanh.

Sau khi đã có nơi sản xuất tập trung với máy móc hiện đại thì cần có thị trường tiêu thụ. Muốn mở rộng được thị trường, các hộ sản xuất tại Đa Sỹ cần tăng cường liên kết kinh doanh và tìm đầu ra cho sản phẩm; phối hợp với cơ quan chức năng trong tạo dựng thương hiệu bản quyền cũng như có biện pháp phát hiện, loại bỏ hàng nhái, hàng kém chất lượng, tạo uy tín cho thương hiệu làng nghề Đa Sỹ. Bên cạnh đó, các cơ sở sản xuất cần chủ động tìm hiểu, tận dụng thế mạnh của mạng xã hội để quảng bá sản phẩm làng nghề tới người tiêu dùng trong và ngoài nước.

Trước những tiềm năng về kinh tế đến từ các làng nghề, TP Hà Nội đã ban hành Đề án tổng thể phát triển làng nghề trên địa bàn thành phố giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn đến năm 2050. Tuy nhiên, để người tiêu dùng tin tưởng và lựa chọn, ngoài việc triển khai đồng bộ các giải pháp, các sản phẩm từ làng rèn Đa Sỹ cũng như các làng nghề khác trên địa bàn Thủ đô phải chú trọng giữ được chất lượng như truyền thống vốn có, khẳng định uy tín của làng nghề, có như vậy mới tìm được chỗ đứng vững chắc trên thị trường trong bối cảnh hiện nay.

Theo Quân đội nhân dân