Ngó riềng - ký ức và niềm vui hôm nay

Cây riềng mọc nhiều ở bờ ruộng, đầu kênh của xã Giồng Riềng.

Ngày ấy, riềng không chỉ để làm gia vị, nó còn là chỗ che bóng cho mấy con gà tìm sâu, là nơi bọn trẻ con chơi trò trốn tìm. Mẹ đi chợ về, xách thêm bó riềng tươi, chẻ nhỏ bỏ vô nồi cá kho, mùi thơm bốc lên là biết nhà sắp có bữa cơm ngon.

Bông riềng mang vẻ đẹp mộc mạc và rất thơm.

Ngoại tôi kể hồi còn chiến tranh, bụi riềng rậm rạp còn góp phần che chở cho bộ đội, cho các tổ du kích xã an toàn giữa vòng vây quân thù. Giữa những lối mòn in dấu chân người dân gánh cơm tiếp tế, có cả những lối đi được nguỵ trang bằng lá riềng, thân riềng, từ đó đưa bộ đội an toàn vượt qua mắt địch, thoát khỏi những trận càn ác liệt.

Trái riềng.

Những vườn riềng bên bờ ruộng, sau nhà, trong vạt đất ven kênh rạch quê tôi những năm chiến tranh, là nơi bà con giấu vũ khí, nuôi chứa cán bộ, dựng lán nấu cơm cho bộ đội.

Những người cha, người chú khi ra chiến khu cũng từng băng qua những bụi riềng này, để rồi riềng trở thành một phần ký ức của những ngày đấu tranh gian khó.

Chị Thị Thu Hạnh, ngụ ấp Giồng Đá, có 15 năm chọn cây riềng làm kế sinh nhai.

Bây giờ, Giồng Riềng đã đổi thay. Trên những thửa ruộng cũ, bà con không chỉ trồng lúa, nuôi cá, mà còn trồng thêm cây riềng để có thêm sinh kế. Phần lõi non chưa trổ bông (ngó riềng) được hái về, rửa sạch, bó thành từng mớ. Ngó riềng giòn giòn, mát lành, được xào với thịt trâu, thịt bò hay bỏ vào lẩu mắm là đủ làm người ta xuýt xoa. Nhiều gia đình nhờ vậy mà có thêm đồng ra đồng vô, nuôi con ăn học.

Mỗi lần có dịp công tác về xã Giồng Riềng, thấy chị Hạnh ở xóm đứng giữa vườn riềng, tay thoăn thoắt cắt ngó, miệng cười giòn: “Hồi trước, chỉ giữ riềng để ăn trong nhà, ai ngờ giờ bán cũng được tiền”. Tiếng cười ấy chan hòa trong nắng chiều, làm lòng người nghe cũng ấm áp lạ thường.

Chị Hạnh bảo, tháng trước có đoàn nghiên cứu của một trường đại học về, mang củ riềng đi nghiên cứu chiết suất tinh dầu phục vụ y học. Thấy mà mừng khi cây riềng quê mình được bước chân vào phòng thí nghiệm. Biết đâu mai này lại trở thành một trong những sản phẩm chăm sóc sức khỏe.

Ngó riềng được sơ chế lấy phần lõi non, là loại rau sạch dùng chế biến thành nhiều món ăn lạ miệng.

Ngó riềng đâu chỉ là món ăn, mà còn là món quà của đất dành cho sức khỏe. Ăn ngó riềng giúp giải nhiệt, kích thích tiêu hóa, làm ấm bụng những ngày mưa, lại còn chứa nhiều chất xơ tốt cho đường ruột. Bà con mình thường hái về xào với thịt, nấu chua với cá lóc hay chấm mắm kho, mắm chưng…

Củ riềng không chỉ có nhiều dược tính còn là loại gia vị giúp nhiều món ăn thêm đặc sắc.

Củ riềng không chỉ là gia vị trong các món ăn, mà còn là một vị thuốc. Người xưa vẫn dùng củ riềng giúp làm ấm cơ thể, trị cảm lạnh, giảm đau bụng, kháng khuẩn và hỗ trợ tiêu hóa. Riềng còn được nấu nước tắm cho người mới ốm dậy, xua tan mệt mỏi. Giờ đây, với bàn tay của các nhà nghiên cứu, củ riềng còn hứa hẹn mang lại những sản phẩm tinh dầu phục vụ y học, mở ra cánh cửa mới cho loài cây bình dị này.

Hiện nay, ngó riềng Giồng Riềng đã trở thành sản phẩm OCOP được chứng nhận 3 sao, đăng ký thương hiệu, mang ra hội chợ. Ngó riềng không chỉ là một thương hiệu, mà là lời khẳng định rằng những sản phẩm tưởng bình dị vẫn có thể vươn xa, nếu được yêu thương và giữ gìn.

Ngó riềng được dùng chế biến món xào với bao tử khìa, thịt trâu.

Tôi nghĩ, có những loài cây giống như người bạn tri kỷ của làng quê, âm thầm ở lại, chứng kiến mọi đổi thay. Cây riềng ở Giồng Riềng là vậy. Nó giữ ký ức của những mùa xưa, nuôi dưỡng cuộc sống của những ngày nay và biết đâu, sẽ còn đi xa hơn trong tương lai.

Trong chiều gió nhẹ, giữa tiếng cười của bà con, tôi bỗng thấy mùi riềng như thấm vào hơi thở, vào da thịt. Một mùi hương vừa quen, vừa lạ, vừa là hồn xưa, vừa là niềm vui mới, mùi hương của Giồng Riềng, của quê hương còn mãi.

Bài và ảnh: ĐẶNG LINH