Phát triển hạ tầng số hiện đại, an ninh, an toàn và bền vững

Bên cạnh đó, hạ tầng số vững mạnh cũng là điều kiện tiên quyết để nước ta làm chủ và khai thác hiệu quả các công nghệ chiến lược như AI, IoT, Big Data, Cloud, Blockchain, bán dẫn, 5G và 6G.

Hạ tầng số bao gồm bốn thành phần chính gồm hạ tầng viễn thông và Internet; hạ tầng dữ liệu; hạ tầng vật lý - số; hạ tầng tiện ích số và công nghệ số. Quan điểm của Việt Nam là hạ tầng số sẽ được quy hoạch, triển khai song song, đồng bộ với hạ tầng giao thông, hạ tầng điện, hạ tầng chiếu sáng, hạ tầng công trình ngầm và các hạ tầng kỹ thuật khác.

Ghi nhận nhiều bước phát triển

Kinh tế số hiện đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế toàn cầu. Tại Việt Nam, dự kiến đến hết năm 2025, kinh tế số sẽ đóng góp khoảng 20% GDP và Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị đặt mục tiêu tỷ lệ này sẽ đạt 30% vào năm 2030. Trong 5 cấu thành chính bảo đảm sự phát triển của kinh tế số được Ngân hàng Thế giới (WB) đề cập, hạ tầng số luôn là yếu tố được ưu tiên hàng đầu.

Giáo sư Hồ Tú Bảo, Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán, thành viên Hội đồng Tư vấn quốc gia về khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số nhận định: Hạ tầng số vững mạnh trước hết cần có hệ thống máy móc, thiết bị ở tất cả các tầng, từ người dùng cuối đến máy chủ, lưu trữ dữ liệu, máy tính hiệu năng cao; đồng thời, phải bảo đảm kết nối mạng rộng khắp với tốc độ nhanh. Cùng với đó, dữ liệu phải “đúng, đủ, sạch, sống” và được xây dựng theo một kiến trúc thống nhất, được dùng chung, không có sự “cát cứ” về dữ liệu. Riêng về hạ tầng ứng dụng cần có đầy đủ các nền tảng, công cụ để triển khai mọi hoạt động của kinh tế-xã hội.

Theo Cục Viễn thông (Bộ Khoa học và Công nghệ), các doanh nghiệp viễn thông trong nước đã triển khai khoảng 318.000 trạm thu phát sóng phủ sóng băng rộng di động 3G, 4G, 5G đến hơn 99,8% dân số. Riêng với mạng 5G, dự kiến đến hết năm 2025, Việt Nam đặt mục tiêu đạt gần 69.000 trạm 5G, tương đương hơn 57% số trạm 4G, phủ sóng 90% dân số và tiến tới phủ sóng 99% dân số vào năm 2030.

Việt Nam hiện có khoảng 105 triệu thuê bao internet băng rộng di động và khoảng 25 triệu thuê bao internet cố định. Hệ thống cáp quang đã được kéo tới toàn bộ xã, phường trên cả nước với tổng chiều dài mạng lưới hơn 1,2 triệu ki-lô-mét. Tỷ lệ triển khai IPv6 đã vượt ngưỡng 60%, đưa Việt Nam lên vị trí thứ hai trong khu vực ASEAN và thứ chín trên toàn cầu.

Hạ tầng dữ liệu của Việt Nam trong những năm gần đây cũng ghi nhận nhiều bứt phá. Theo Báo cáo VNCDC 2024, thị trường điện toán đám mây tại Việt Nam đạt gần 19.375 tỷ đồng (tương đương 775 triệu USD) trong năm 2024, dự kiến sẽ tăng lên 1,24 tỷ USD vào năm 2025 và gấp đôi vào năm 2029. Năng lực trung tâm dữ liệu đang có bước phát triển mạnh mẽ, từ mức 45 MW năm 2024 dự báo sẽ tăng lên 525 MW vào năm 2025 và gần 1.000 MW vào năm 2030.

Tuy nhiên, Giáo sư Hồ Tú Bảo cũng chỉ ra không ít hạn chế trong phát triển hạ tầng số của nước ta. Đó là còn thiếu các máy tính hiệu năng cao để khai thác được nguồn dữ liệu lớn và tiến vào công nghệ chiến lược. Mặt khác, dữ liệu của chúng ta cơ bản chưa đi theo kiến trúc tổng thể thống nhất, vì vậy cản trở kết nối liên thông cũng như chia sẻ; tiện ích số và công nghệ số dù đã được triển khai rộng rãi phục vụ nhiều lĩnh vực, nhất là trong cung cấp dịch vụ công trực tuyến, nhưng chưa ứng dụng nhiều công nghệ lõi cũng như chưa khai thác được nguồn dữ liệu lớn.

Khung pháp lý minh bạch

Quan điểm của Chiến lược hạ tầng số đến năm 2025 và định hướng đến năm 2030 là Nhà nước sẽ kiến tạo môi trường phát triển thuận lợi cho các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế tham gia đầu tư, phát triển hạ tầng số. Chiến lược này sẽ giúp các doanh nghiệp viễn thông, doanh nghiệp công nghệ số xác định không gian phát triển mới, xây dựng định hướng phát triển của mình trong giai đoạn 2024-2030.

Triển khai Quyết định số 620/QĐ-TTg phê duyệt Đề án cơ cấu lại Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam (VNPT) giai đoạn đến hết năm 2025, VNPT đã và đang thực hiện những bước đi quan trọng trong tái cơ cấu để trở thành tập đoàn công nghệ lấy hạ tầng số, công nghệ số và dịch vụ số làm chủ đạo, sở hữu và khai thác nền tảng, hạ tầng trụ cột của hạ tầng số quốc gia.

Phó Trưởng ban Công nghệ VNPT Nguyễn Quốc Khánh cho biết: VNPT sẽ nỗ lực tiên phong xây dựng, phát triển và làm chủ hạ tầng số quốc gia dựa trên các công nghệ cốt lõi 5G, Cloud, IoT, AI, Data, Blockchain,… một cách mạnh mẽ, bảo đảm chủ quyền và an ninh, an toàn.

Tập đoàn đã đề ra nguyên tắc là phát triển hạ tầng số mở, linh hoạt và tin cậy với các công nghệ nền tảng đa lớp. Cụ thể, xây dựng hạ tầng với những “đường cao tốc số” có nhiều làn ưu tiên (linh hoạt), nhiều lối ra vào chuẩn hóa (mở) nhưng có kiểm soát (tin cậy). Đáng chú ý, hạ tầng số sẽ được tự động hóa và tiết kiệm năng lượng nhằm giảm chi phí, đồng thời chia sẻ doanh thu để hệ sinh thái cùng phát triển.

Muốn phát triển hạ tầng số vững mạnh, theo Giáo sư Hồ Tú Bảo, Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện các chính sách và bảo đảm trong quy hoạch ngành, quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh phải sẵn sàng cho phát triển hạ tầng số. Khung pháp lý và các luật liên quan đến khai thác, xây dựng hạ tầng số cần minh bạch, không chồng chéo và tránh tạo ra các “điểm nghẽn” về thể chế.

Ngoài ra, Nhà nước cần xây dựng một kiến trúc tổng thể cho chuyển đổi số quốc gia, trong đó nhấn mạnh vào kiến trúc dữ liệu quốc gia thống nhất để có khả năng chia sẻ và khai thác ở các cấp độ khác nhau. Hạ tầng số cũng phải bảo đảm khả năng chống chọi, thích ứng với rủi ro thiên tai và tấn công mạng. Riêng về nguồn nhân lực, chúng ta cần xây dựng, tập hợp được đội ngũ chuyên gia trình độ cao để nghiên cứu, phát triển và làm chủ các công nghệ chiến lược.

Thời gian tới, Hiệp hội Dữ liệu quốc gia sẽ tập trung chuẩn hóa kiến trúc dữ liệu quốc gia thông qua việc công bố Khung dữ liệu chiến lược cùng Bộ tiêu chí đánh giá dữ liệu; đồng thời, thúc đẩy phát triển các công nghệ nền tảng do người Việt làm chủ thông qua các chương trình đầu tư từ quỹ để hình thành ngành công nghiệp dữ liệu. Đặc biệt, Hiệp hội sẽ sớm ra mắt Mạng lưới chuyên gia dữ liệu toàn cầu với gần 100 nhà khoa học, sẵn sàng phối hợp giải quyết các bài toán của đất nước và hỗ trợ Việt Nam hoàn thiện khung pháp lý về dữ liệu.