“Vạn niên hưng thịnh”

Di sản văn hóa phi vật thể

Trong tín ngưỡng của người Kinh, Bà Chúa Xứ nằm trong hệ thống Thánh Mẫu, được tôn thờ trong điện thần, tổ chức lễ hội, tế lễ và các hình thức diễn xướng dân gian. Theo truyền thuyết, Bà Chúa Xứ được Ngọc Hoàng sai xuống cứu dân độ thế, canh giữ bờ cõi, là một trong 6 nữ thần bất tử (cùng với Bà Chúa Bầu, Bà Chúa Liễu, Bà Chúa Tó, Bà Chúa Kho, Bà Chúa Ngọc). Theo thời gian, không chỉ người dân TP. Châu Đốc, (tỉnh An Giang), vùng Tây Nam Bộ tôn thờ, đi viếng Bà, mà khắp mọi miền đất nước cùng tìm về.

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam chứa đựng cứ liệu sinh động, dấu ấn lịch sử thời kỳ người Việt đến vùng đất An Giang, có sự giao lưu, hội nhập về kinh tế, văn hóa, chính trị và quân sự cùng các dân tộc, để rồi tạo ra sự đồng thuận trong quá trình dựng nước, giữ nước; sự hài hòa trong quan hệ cộng đồng về mặt văn hóa, vừa kế tục sự nghiệp văn hóa của người xưa, vừa tôn tạo, bồi đắp nền văn hóa mang bản sắc Việt độc đáo.

Lễ phục hiện rước tượng Bà Chúa Xứ núi Sam

Năm 2001, Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận cấp quốc gia. Năm 2014, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Mặt khác, những giá trị của lễ hội còn phù hợp với Công ước 2003 của UNESCO, đang được đề nghị trở thành di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại.

Hàng năm, lễ hội được diễn ra theo nghi thức truyền thống bao đời, gồm: Lễ khai hội (tối 21/4 âm lịch); lễ phục hiện rước tượng Bà từ đỉnh núi Sam xuống miếu thờ (15 giờ, ngày 22/4 âm lịch); lễ tắm Bà (24 giờ đêm 23, rạng sáng 24/4 âm lịch); lễ thỉnh sắc thần ông Thoại Ngọc Hầu và 2 vị phu nhân từ lăng về miếu Bà, cử hành lúc 15 giờ ngày 25/4 âm lịch; lễ túc yết (24 giờ đêm 25, rạng sáng 26/4 âm lịch); lễ chánh tế (4 giờ ngày 27/4 âm lịch); lễ hồi sắc thần, đưa sắc thần ông Thoại Ngọc Hầu từ miếu Bà về lăng (15 giờ ngày 27/4 âm lịch).

Những nét mới

Phó Chủ tịch Thường trực UBND TP. Châu Đốc Trần Quốc Tuấn cho biết, địa phương sẽ tổ chức sân khấu hóa hoành tráng trong đêm khai mạc Vía Bà Chúa Xứ núi Sam cấp quốc gia năm 2023. Hiện nay, chính quyền địa phương đang phối hợp đơn vị, ngành chức năng khẩn trương rà soát công tác chuẩn bị cho đêm khai hội. Theo đó, lễ hội có chủ đề “Đất thiêng vạn lộc”, diễn ra từ ngày 2/6 đến 14/6 (nhằm ngày 15 đến 27/4 âm lịch). Chương trình khai hội vào lúc 19 giờ 30 phút, ngày 8/6 (nhằm ngày 21/4 âm lịch), dự kiến truyền hình trực tiếp trên sóng Đài Phát thanh - Truyền hình An Giang.

“Sau 11 năm không tổ chức lễ khai hội, năm nay, được sự thống nhất của UBND tỉnh, TP. Châu Đốc sẽ thực hiện chương trình nghệ thuật hoành tráng, đặc sắc, dàn dựng công phu theo hướng sân khấu hóa. Nét mới của năm nay là sau lễ khai mạc, chúng tôi tổ chức 3 đêm văn nghệ (từ ngày 8 đến 10/6, nhằm ngày 21 đến 23/4 âm lịch) phục vụ người dân và du khách, với sự tham gia biểu diễn của hàng trăm nghệ sĩ đến từ TP. Hồ Chí Minh. Kinh phí thực hiện chương trình từ nguồn xã hội hóa (gần 10 tỷ đồng), do nhiều tổ chức, cá nhân trong và ngoài tỉnh đóng góp” - ông Trần Quốc Tuấn thông tin.

Trong tháng 6 và tháng 7/2023, TP. Châu Đốc còn tổ chức kỷ niệm 323 năm Ngày mất Lễ Thành hầu Nguyễn Hữu Cảnh (1700 - 2023) diễn ra ngày 29/6; kỷ niệm 194 năm ngày mất danh thần Thoại Ngọc Hầu (1829 - 2023), diễn ra từ ngày 22 đến 23/7, trong đó nét mới nổi bật là lễ hội đường phố “Thoại Ngọc Hầu - Kinh lý Tân Lộ Kiều Lương”, do hàng trăm diễn viên chuyên và không chuyên biểu diễn, Đại học Văn hóa TP. Hồ Chí Minh hỗ trợ thực hiện. Tổng kinh phí cho hoạt động tri ân 2 danh thần gần 12 tỷ đồng (hơn 50% vận động xã hội hóa). Đặc biệt, trong tháng 7, TP. Châu Đốc tổ chức Lễ kỷ niệm 10 năm Ngày thành lập thành phố (19/7/2013 - 19/7/2023), thông qua chuỗi hoạt động ý nghĩa, thiết thực.

Theo Bí thư Thành ủy, Chủ tịch UBND TP. Châu Đốc Lâm Quang Thi, UBND thành phố yêu cầu từng thành viên Ban Tổ chức lễ hội phát huy vai trò, trách nhiệm, tăng cường kiểm tra, rà soát, tích cực phối hợp, triển khai hiệu quả các mặt công tác, như: Truyền thông, đảm bảo an ninh trật tự, an toàn giao thông, an toàn vệ sinh thực phẩm, bảo vệ môi trường. Qua đó, góp phần cho Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam và lễ hội tại các di tích văn hóa, lịch sử trên địa bàn thành phố năm 2023 thành công tốt đẹp; quảng bá hình ảnh, tiềm năng, thế mạnh, danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử, văn hóa, con người Châu Đốc đến với du khách gần xa.

THU THẢO