Bài toán cân bằng sản xuất và xuất khẩu lúa gạo

Sản xuất và tiêu thụ lúa gạo dù có biến động cũng phải tuân thủ theo cơ chế thị trường. Thời gian qua, Việt Nam trúng thầu các gói mua gạo của Indonesia và Philippines nên nhu cầu thu mua lúa gạo trở nên "nóng" tại thị trường trong nước. Tuy nhiên, gần đây nhất, gói thầu Bulog 300.000 tấn gạo của Indonesia lại không mời các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu gạo Việt Nam tham gia.

Lý giải cho sự vắng mặt của các doanh nghiệp Việt Nam trong lần thầu bán gạo này, ông Nguyễn Văn Thành, Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất - Thương mại Phước Thành chia sẻ, có thể Việt Nam đã tham gia thầu 500.000 tấn gạo trước đó và trúng thầu với số lượng lớn. Hiện các doanh nghiệp Việt Nam vẫn còn đang giao hàng cho đến hết tháng 3 nên thầu này họ không mời.

Khi việc tiêu thụ lúa gạo Việt Nam tại các thị trường truyền thống "giãn" ra, các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu gạo Việt Nam định hình lại kế hoạch sản xuất, kinh doanh gạo. Theo ông Thành, trong thời điểm giá lúa giảm, các doanh nghiệp thu mua vào nếu thấy được giá thì bán, không được giá thì tạm trữ, nếu vội vàng bán giá rẻ khi giá gạo lên dễ bị thiệt hại. Mặt khác, nếu bán gạo giá rẻ sẽ ảnh hưởng đến vấn đề thị trường. Do vậy, Phước Thành quyết định không bán gạo giá rẻ mà chỉ bán ở mức giá tương đối và tiếp tục mua tạm trữ chờ thị trường.

Để ngành lúa gạo phát triển ổn định, không rơi vào tình huống hiệu ứng đám đông kéo dài như thời gian qua, sự liên kết của nông dân - doanh nghiệp, doanh nghiệp - doanh nghiệp là rất cần thiết. Theo ông Nguyễn Quang Hoà, Giám đốc Công ty TNHH Dương Vũ, với một đơn hàng thu mua lúa gạo Việt Nam thì trong nước có hơn 20 doanh nghiệp chào giá. Vì vậy, nếu các doanh nghiệp không đồng lòng thống nhất giá bán ra thì doanh nghiệp dễ bị loại khỏi cuộc chơi khi chào giá cao hoặc ngành hàng lúa gạo Việt Nam sẽ bị ép giá khi chào giá thấp. Do đó, muốn cân bằng và ổn định ngành hàng lúa gạo, các doanh nghiệp thống nhất giá từ khâu nguyên liệu đến xuất khẩu mới  đảm bảo được nguồn hàng hóa và tiêu thụ lâu dài.

Một điều quan trọng nữa đã được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phát động thực hiện trong hơn 10 năm qua là để cả người sản xuất lẫn doanh nghiệp thuận lợi trong sản xuất và kinh doanh lúa gạo thì cả 2 "mắt xích" chủ chốt này phải có mối liên kết chặt chẽ với nhau. Hiện nay, cả nước cũng đã có nhiều mối liên kết trong ngành hàng lúa gạo như Tập đoàn Lộc Trời, Công ty cổ phần Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An, Công ty cổ phần phân bón Bình Điền, Công ty TNHH MTV Chế biến lương thực Thiện Phát… đã tạo nên một vùng nguyên liệu ổn định cho hoạt động kinh doanh lúa gạo.

Ông Ngô Hữu Phát - Giám đốc Công ty TNHH MTV Chế biến lương thực Thiện Phát chia sẻ, trong năm 2023 doanh nghiệp đã thực hiện liên kết thu mua và bao tiêu trên 600.000 tấn lúa ở nhiều địa phương vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Cụ thể, doanh nghiệp sẽ chốt giá cố định với nông dân theo giá thị trường từ đầu vụ. Khoảng 10 – 15 ngày trước thời điểm thu hoạch, nếu giá lúa tăng, doanh nghiệp sẽ tăng 200 – 500 đồng/kg cho bà con nông dân. Thậm chí là tăng thêm gần 2.000 đồng/kg trong thời điểm giá lúa tăng cao thời gian qua. Trường hợp giá lúa sụt giảm bà con nông dân cũng đồng thuận giảm giá một phần cho doanh nghiệp. Bên cạnh đó, sau khi doanh nghiệp đã nhận được lúa, sẽ hỗ trợ tiếp tục 50 đồng/kg để tạo động lực cho nông dân, hợp tác xã gắn kết với đơn vị.

Theo TTXVN