Bảo tồn và phát huy giá trị Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam

Lễ phục hiện rước Bà Chúa Xứ núi Sam được tổ chức vào cuối tháng 4 âm lịch hàng năm thu hút hàng ngàn du khách thập phương đến TP. Châu Đốc

Ảnh: T.H

Mục tiêu của đề án nhằm bảo vệ và phát huy giá trị Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam trong đời sống đương đại, đảm bảo sức sống của lễ hội, phổ biến những giá trị nhân văn, giá trị đạo đức và giáo huấn cho thế hệ mai sau. Đồng thời, nâng cao nhận thức và lòng tự hào của cộng đồng người dân, ý thức trách nhiệm của các thế hệ, nhất là thế hệ trẻ trong việc gìn giữ, thực hành và trao truyền Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam. Từ đó, từng bước phát huy giá trị của lễ hội trong cuộc sống của người dân ĐBSCL, trở thành một sản phẩm văn hóa đặc trưng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội của tỉnh và khu vực.

Để bảo tồn và phát huy giá trị Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam, từ nay đến năm 2030, địa phương sẽ tập trung ưu tầm, nghiên cứu, kiểm kê, tư liệu hóa, số hóa các bài bản, tư liệu về lễ hội. Tăng cường tuyên truyền, quảng bá, phục hồi các thực hành và sinh hoạt liên quan đến lễ hội. Nâng cấp Ban Quản lý Khu di tích văn hóa lịch sử và du lịch núi Sam, nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ địa phương trong công tác chuyên môn nghiệp vụ. Hoàn thành đề án và tiến tới lập hồ sơ khoa học Di sản văn hóa phi vật thể Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam trình tổ chức UNESCO ghi danh vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam là một lễ hội lớn, mang đậm bản sắc văn hóa của cư dân vùng Tây Nam Bộ diễn ra từ ngày 22 đến 27-4 (âm lịch) hàng năm, tại phường Núi Sam (TP. Châu Đốc). Trong tín ngưỡng của người Kinh, Bà Chúa Xứ nằm trong hệ thống Thánh Mẫu, được tôn thờ trong điện thần và tổ chức các thực hành liên quan như lễ hội, tế lễ và các hình thức diễn xướng dân gian khác. Theo truyền thuyết, Bà Chúa Xứ là người được Ngọc Hoàng sai xuống cứu dân độ thế, canh giữ bờ cõi. Bà cũng là một trong 6 nữ thần bất tử theo tín ngưỡng dân gian (Bà Chúa Bầu, Bà Chúa Liễu, Bà Chúa Tó, Bà Chúa Kho, Bà Chúa Ngọc, Bà Chúa Xứ).

Lễ hội thể hiện bản sắc và sự kế tục của cộng đồng người Kinh trong tiến trình giao lưu tiếp biến văn hóa với người Hoa, Khmer, Chăm. Lễ hội tôn vinh Bà Chúa Xứ cũng là dịp người dân thể hiện tâm thức “uống nước nhớ nguồn”, sự tri ân, tôn kính đối với Bà. Theo thời gian, việc tôn thờ, đi viếng bà không chỉ có người dân TP. Châu Đốc, vùng Tây Nam Bộ, mà người dân khắp mọi miền đất nước. Bên cạnh phần lễ, địa phương còn tổ chức phần hội và các hoạt động văn hóa - thể thao, trò chơi, diễn xướng dân gian nhằm phục vụ và đáp ứng nhu cầu của du khách.

Theo Phó Chủ tịch UBND TP. Châu Đốc Trần Quốc Tuấn, hàng năm, Lễ hội Vía bà Chúa Xứ núi Sam thu hút khoảng 4,5 triệu lượt du khách đến hành hương, dâng lễ và chiêm ngưỡng cảnh sắc thiên nhiên của vùng đất Châu Đốc. Những năm gần đây, việc tổ chức lễ hội còn hợp với Tháng Du lịch của tỉnh, lễ hội đua bò Bảy Núi càng thu hút khách đến An Giang, góp phần đáng kể trong phát triển kinh tế địa phương. Với những giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật, chức năng và ý nghĩa đối với cộng đồng, năm 2001, Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam được công nhận là lễ hội cấp quốc gia; năm 2015, được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch đưa vào trong danh mục công nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Cùng với hệ thống chùa, đình, miếu, am thờ tự và lễ hội, lễ cúng liên quan, TP. Châu Đốc trở thành địa điểm hành hương, du lịch tâm linh. Trong đó, Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam đóng vai trò quan trọng trong lễ hội truyền thống địa phương, vừa phục vụ nhu cầu tâm linh, sinh hoạt văn hóa - văn nghệ của cộng đồng và là tài nguyên văn hóa vô giá cho địa phương phát triển kinh tế, du lịch bền vững.

Trong phạm vi cả nước, lượt khách viếng Bà Chúa Xứ vẫn luôn chiếm cao nhất so với các trung tâm tín ngưỡng, tôn giáo khác và con số này có xu hướng tăng qua các năm. Điều này đã chứng minh một cách thuyết phục rằng, miếu Bà Chúa Xứ và Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam chiếm vị trí quan trọng trong cuộc sống tinh thần của người dân. Thực tế này đã minh chứng cho Di sản văn hóa phi vật thể nói chung và Lễ hội Vía bà Chúa Xứ núi Sam nói riêng là nguồn lực văn hóa, là nền tảng tinh thần của xã hội, là mục tiêu, động lực phát triển bền vững đất nước cần được bảo tồn và phát huy giá trị.

Bài ảnh: THU THẢO