Các nhà khoa học cảnh giác trước biến thể mới của virus SARS-CoV-2

Sự xuất hiện mới đây của biến thể B.1.1.529 đã khiến các nhà khoa học lo ngại, bởi nó mang trong mình một số lượng lớn các đột biến đã được tìm thấy ở các biến thể trước đó, bao gồm cả biến thể Delta.

Các nhà nghiên cứu ở Nam Phi đang đặt ưu tiên hàng đầu vào việc theo dõi chặt chẽ quá trình lây lan của biến thể này. Biến thể B.1.1.529 được phát hiện lần đầu tiên ở Botswana, và sau đó xuất hiện ở Hồng Công (Trung Quốc) trong nhóm du khách đến từ Nam Phi.

Các nhà khoa học cũng đang cố gắng tìm hiểu các đặc tính của biến thể, chẳng hạn như liệu nó có thể tránh được các phản ứng miễn dịch do vaccine kích hoạt hay không và liệu nó có gây ra tình trạng bệnh nặng hơn hay nhẹ hơn các biến thể khác hay không.

Giáo sư Penny Moore, nhà virus học tại Đại học Witwatersrand ở Johannesburg (Nam Phi), cho biết các nhà nghiên cứu nước này đang phải chạy đua với tốc độ chóng mặt. Mặc dù có những báo cáo không chính thức về các trường hợp tái nhiễm cũng như mắc mới Covid-19 ở những người chưa được tiêm vaccine, song theo bà Moore, “còn quá sớm để nói bất cứ điều gì ở thời điểm này”.

Nhân viên y tế của một đơn vị về bệnh truyền nhiễm ở Nam Phi, quốc gia đang chứng kiến sự lây lan của một biến thể mới của virus SARS-CoV-2. (Ảnh: Getty)

Phát biểu tại một cuộc họp báo do Bộ Y tế Nam Phi tổ chức ngày 25-11, Tiến sĩ Richard Lessells, chuyên gia bệnh truyền nhiễm tại Đại học KwaZulu-Natal (Durban, Nam Phi) nhấn mạnh, có quá nhiều thứ chúng ta không biết về biến thể mới này. “Hồ sơ đột biến của nó khiến chúng tôi rất quan ngại, nhưng việc chúng ta cần làm bây giờ là xác định tầm quan trọng của biến thể này và ý nghĩa của nó đối với việc ứng phó đại dịch”.

Nhà tin sinh học Tulio de Oliveira thuộc Đại học KwaZulu-Natal cho biết, một nhóm các chuyên gia của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) sẽ họp vào ngày hôm nay (26-11), và có khả năng sẽ tuyên bố biến thể này là một biến thể cần phải quan tâm. Biến thể B.1.1.529 có thể sẽ được đặt tên là Nu - chữ cái có sẵn tiếp theo trong hệ thống đặt tên theo bảng chữ cái Hy Lạp cho các biến thể của virus corona.

Các nhà nghiên cứu cũng đang nỗ lực xác minh khả năng lây lan trên toàn cầu của biến thể này, điều mà nếu xảy ra sẽ có nguy cơ làm bùng phát các làn sóng lây nhiễm mới hoặc làm trầm trọng thêm các làn sóng dịch hiện nay do biến thể Delta gây ra.

Nhiều đột biến trong protein gai

Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra biến thể B.1.1.529 trong dữ liệu giải trình tự gene từ Botswana. Biến thể này nổi bật vì nó chứa hơn 30 đột biến trong protein gai - bộ phận giúp virus SARS-CoV-2 xâm nhập tế bào con người và là mục tiêu chính của các phản ứng miễn dịch của cơ thể. Trong số những đột biến này, nhiều đột biến đã được tìm thấy ở các biến thể trước đó như Delta và Alpha, và có liên quan đến khả năng lây nhiễm cao hơn cũng như khả năng tránh né các kháng thể ngăn chặn sự lây nhiễm.

Tuy nhiên, sự gia tăng rõ ràng của biến thể B.1.1.529 ở tỉnh Gauteng của Nam Phi cũng đang gióng lên những hồi chuông cảnh báo. Theo Tiến sĩ Richard Lessells, số ca nhiễm mới đã tăng lên nhanh chóng ở địa phương này trong tháng 11, đặc biệt là tại các trường học và trong nhóm người trẻ tuổi. Quá trình giải trình tự gene và phân tích di truyền được thực hiện bởi đội ngũ của Giáo sư Tulio de Oliveira đã phát hiện biến thể B.1.1.529 trong 77 mẫu bệnh phẩm thu thập ở tỉnh Gauteng từ ngày 12 đến 20-11. Các nhà khoa học cũng đang tiến hành phân tích hàng trăm mẫu khác.

Tiến sĩ Lessells cho biết, đột biến protein gai cho phép biến thể này được phát hiện bằng các xét nghiệm định dạng gene mang lại kết quả nhanh hơn nhiều so với giải trình tự gene. Dữ liệu sơ bộ từ những xét nghiệm này cho thấy biến thể B.1.1.529 đang lây lan trên phạm vi rộng hơn nhiều so với tỉnh Gauteng.

“Điều này khiến chúng tôi lo ngại rằng biến thể này có thể đã lưu hành khá rộng rãi trong nước”, ông Lessells nói.

Hiệu quả của vaccine

Để hiểu được mối nguy cơ mà biến thể B.1.1.529 đặt ra, các nhà nghiên cứu sẽ theo dõi chặt chẽ sự lây lan của nó ở Nam Phi và hơn thế nữa. Hồi cuối năm 2020, các nhà nghiên cứu ở Nam Phi đã huy động nỗ lực để nhanh chóng nghiên cứu biến thể Beta, và giờ đây một nỗ lực tương tự cũng đang được tiến hành để tìm hiểu về biến thể B.1.1.529.

Đội ngũ của Giáo sư Moore - những người cung cấp dữ liệu đầu tiên về khả năng tránh né miễn dịch của biến thể Beta - đã bắt tay vào công việc nghiên cứu biến thể B.1.1.529. Họ dự định kiểm tra khả năng biến thể này tránh né các kháng thể ngăn chặn sự lây nhiễm cũng như các phản ứng miễn dịch khác của cơ thể.

Biến thể B.1.1.529 chứa khá nhiều đột biến trong các vùng của protein gai mà các kháng thể nhận biết và có khả năng làm giảm hiệu lực của chúng. “Nhiều đột biến chúng ta biết là có vấn đề, nhưng nhiều đột biến khác có vẻ như đang góp phần vào việc làm tăng khả năng tránh né miễn dịch”, Giáo sư Moore cho hay.

Theo bà, mô hình biến thể này trên máy tính thậm chí còn cho thấy các gợi ý rằng biến thể B.1.1.529 còn có thể tránh được sự miễn dịch được tạo ra bởi một thành phần khác của hệ thống miễn dịch, đó là các tế bào T. Nhóm chuyên gia kỳ vọng sẽ thu được những kết quả ban đầu trong vòng 2 tuần tới.

Giáo sư Aris Katzourakis, chuyên gia nghiên cứu về tiến hóa virus tại Đại học Oxford của Anh, cho biết: “Một câu hỏi nhức nhối hiện nay là liệu biến thể mới có làm giảm hiệu quả của vaccine hay không, khi mà nó có quá nhiều đột biến”.

Các nhà khoa học ở Nam Phi cũng sẽ nghiên cứu xem biến thể B.1.1.529 có gây ra bệnh trạng nặng hơn hay nhẹ hơn so với các biến thể trước đó hay không.

Theo VĂN TOẢN (Báo Nhân Dân)