Giá trị gia đình - nền tảng của xã hội nhân văn

Dù làm bác sĩ rất bận nhưng anh Huỳnh Thanh Hưng, ngụ phường Rạch Giá luôn dành thời gian chơi cùng con, hướng dẫn con đọc sách. Ảnh: TRUNG HIẾU

Nền tảng gia đình đối mặt nhiều thách thức

Theo các chuyên gia giáo dục - xã hội, gia đình không chỉ là nơi duy trì nòi giống mà còn là môi trường hình thành, nuôi dưỡng và giáo dục nhân cách con người với các chuẩn mực giá trị tốt đẹp, đặt nền móng cho sự phát triển bền vững.

Trong bối cảnh hiện nay, mặt trái của cơ chế kinh tế thị trường cũng như những ảnh hưởng tiêu cực từ quá trình hội nhập và tiếp thu đa dạng văn hóa… đang làm biến đổi các giá trị truyền thống tốt đẹp của gia đình Việt Nam khiến nhiều gia đình đang đứng trước những thách thức như quan hệ giữa các thành viên trong gia đình khá lỏng lẻo; tỷ lệ ly hôn, ly thân nhiều; xảy ra nhiều vụ án nghiêm trọng như vợ chồng hành hung nhau; cha con, họ hàng đánh nhau vì tranh chấp tài sản… Điều này gióng lên hồi chuông cảnh báo giá trị truyền thống tốt đẹp của gia đình đang dần xuống cấp.

Tiến sĩ Nguyễn Hữu Thọ - Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Kiên Giang cho rằng, trong xã hội hiện đại với nhiều chuyển biến, nhất là về kinh tế, văn hóa, công nghệ và cả lối sống thì vai trò của gia đình ngày càng quan trọng, mang tính chiến lược đối với sự phát triển bền vững của đất nước.

Tuy nhiên, xã hội hiện đại dẫn đến nhiều biến động và thách thức, do đó yếu tố cốt lõi cần được giữ gìn và phát huy trong gia đình ngày nay là tình yêu thương, đùm bọc lẫn nhau; sự thủy chung, hiếu nghĩa, hiếu học; tinh thần cần cù, sáng tạo trong lao động; ý chí bất khuất, kiên cường vượt qua mọi khó khăn, thử thách; tinh thần yêu quê hương, đất nước…

“Cha mẹ không nên chiều con quá mức vì sẽ làm cho con sinh ra tâm lý muốn gì cũng được, dần dần trẻ sẽ dựa hoàn toàn vào cha mẹ mà mất đi tính tự lập. Tuy nhiên, cha mẹ không nên kiểm soát con quá chặt chẽ, thậm chí có phụ huynh còn có cách giáo dục cực đoan gây áp lực cho con. Khi giáo dục con, cha mẹ ngoài gương mẫu phải thật tâm lý, khéo léo”, Tiến sĩ Thọ nói.

Gắn kết gia đình thời 4.0

Thời đại số, khi mọi thứ trở nên nhanh chóng và tiện lợi hơn thì cũng có nhiều nỗi lo, nhất là điện thoại thông minh, mạng xã hội khiến các thành viên trong gia đình trở nên xa cách. Chị Nguyễn Ngọc Mai, ngụ phường Rạch Giá chia sẻ: “Sau một ngày làm việc về nhà, ăn cơm xong, chồng tôi cầm điện thoại lướt Facebook, TikTok, xem phim, con trai lớp 8 cũng vào phòng riêng nên gia đình ít có thời gian trò chuyện”.

Cũng có ý kiến cho rằng, công nghệ số, điện thoại thông minh, mạng xã hội là công cụ, cầu nối giúp thành viên trong gia đình gắn kết nếu sử dụng đúng cách. “Thay vì cấm, tôi hướng dẫn con sử dụng các thiết bị thông minh, mạng xã hội để tìm hiểu kiến thức phục vụ học tập; lan tỏa, chia sẻ những câu chuyện hay, ý nghĩa; những hình ảnh, kỷ niệm đẹp của gia đình...”, chị Nguyễn Thị Bích Sơn, ngụ phường Rạch Giá nói.

Các chuyên gia giáo dục - xã hội khẳng định, công nghệ số tác động đến gia đình có tính hai mặt. Về tích cực, công nghệ số mở ra nhiều cơ hội để kết nối các thành viên trong gia đình thông qua mạng xã hội, gọi video... trở thành cầu nối giúp duy trì sự gắn kết trong gia đình.

Về tiêu cực, nếu lạm dụng ứng dụng công nghệ khiến các mối quan hệ trực tiếp trong gia đình dần trở nên lỏng lẻo, khi đó các cuộc trò chuyện với nhau chỉ bằng tin nhắn nhiều hơn lời nói; không gian sinh hoạt tập thể dần ít đi vì mỗi người còn mải mê với thế giới riêng của mình. Nhiều trẻ do thiếu sự quan tâm, định hướng từ phụ huynh dễ nghiện thiết bị, ảnh hưởng đến thể chất và tinh thần.

Tiến sĩ Nguyễn Hữu Thọ gợi ý, cha mẹ cần làm gương trong việc sử dụng công nghệ lành mạnh. Thay vì cấm đoán, cha mẹ nên cùng con thiết lập những nguyên tắc trong gia đình; hướng dẫn con cách sử dụng công nghệ văn minh, có trách nhiệm và an toàn; xây dựng thói quen sử dụng thiết bị có chừng mực và biết ưu tiên cho những giá trị gia đình…

Điều này không chỉ giúp con trẻ phát triển kỹ năng giao tiếp mà còn tạo ra những khoảng không gian gắn kết thực sự trong gia đình. “Công nghệ số là xu thế tất yếu nhưng thay vì để công nghệ dẫn dắt, chúng ta nên tận dụng công nghệ để phục vụ mục tiêu gìn giữ, phát triển giá trị truyền thống bền vững”, Tiến sĩ Thọ nhấn mạnh.

PHẠM HIẾU