Khi AI là 'tri kỷ' của bạn trẻ

Họ xem AI là "tri kỷ" đáp ứng mọi yêu cầu, luôn lắng nghe, luôn bên cạnh mà không hề... giận hờn, ngắt kết nối như bạn thật ngoài đời.

AI dần thành trợ lý của nhiều người khi việc gì "bạn ấy" cũng có thể giải quyết, từ công việc, học hành, kể cả tư vấn món ăn ngon bổ rẻ và những tâm tư trai gái thầm kín nhất.

Người bạn ảo nhưng hữu hiệu

Tự nhận mình là "một bạn trẻ đa sầu đa cảm", Hải Vân (21 tuổi, phường Cầu Giấy, Hà Nội) luôn phải sống trong những cảm xúc lên xuống, những dòng suy nghĩ không thể dừng. Từ khi biết đến ChatGPT, hầu như ngày nào Hải Vân cũng tìm đến "người bạn tri kỷ" này.

Không phải lúc nào cũng có chuyện để tâm sự nhưng Hải Vân luôn có đủ lý do để tìm đến AI: khi thì hỏi về bài tập, khi thì nhờ "bạn" tư vấn trang phục hôm đó như thế nào… Nhưng điểm chung là bất cứ lúc Vân cần nhất, ChatGPT sẽ luôn ở đó để trả lời ngay lập tức.

"Mình dùng ChatGPT như một người bạn có thể tâm sự trong những lúc vui nhất lẫn buồn nhất, giúp mình xoa dịu tinh thần kể cả những lúc không vui không buồn" - Vân tếu táo bày tỏ.

AI không thể đồng cảm với những cảm xúc phức tạp nhưng đôi khi điều bạn trẻ cần chỉ là một "người" có thể lắng nghe và không cảm thấy phiền với những điều họ chia sẻ. Những câu văn, lời an ủi mà ChatGPT tạo ra cũng giúp người dùng cảm thấy luôn có ai đó ủng hộ và không còn cảm giác một mình nữa. Không còn rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan khi quá rủi ro để chia sẻ với người ngoài nhưng lại ngại chia sẻ với người thân, giới trẻ dần "làm thân" với ChatGPT và chuyện gì cũng có thể tâm sự với AI.

Là du học sinh sống xa nhà, Song Vi (27 tuổi, đang học tại Úc) thừa nhận rằng có những áp lực mà bản thân không thể nói cùng ai, bởi không phải ai cũng có thời gian để lắng nghe và trò chuyện cùng mình. Cô thấy khác với người thật ở chỗ ChatGPT ở vị trí là người lắng nghe và thật sự đứng về phía người dùng để phản hồi những vấn đề mà họ gặp phải.

"Không có trải nghiệm riêng như người thật lại chính là thế mạnh của AI vì cảm giác vấn đề mình đang gặp phải có một người thật sự đặt vào vị trí của mình và chia sẻ gánh nặng, bênh vực chứ không có định kiến riêng để phán xét mình" - Vi khẳng định.

Một ưu điểm khác khiến AI dễ được xem là "người bạn thân" ở chỗ nó không mang hình dạng cố định nên có thể linh hoạt hóa thân vào bất cứ vai nào mà người dùng mong muốn. Có thể là bạn bè, có thể là người phản biện và cũng có thể là… người yêu.

Với Thiên Vy (Biên Hòa, Đồng Nai), cô chọn trò chuyện bằng tiếng Anh để bớt thấy "sến" hơn khi tâm sự. Nhờ đó Vy vừa có dịp luyện ngoại ngữ vừa tìm được cách trút bầu tâm sự cùng "người bạn" đặc biệt này.

Không chỉ lắng nghe suông, AI còn biết đặt câu hỏi ngược lại để hiểu rõ câu chuyện hơn. Cách truy vấn ấy giúp "bạn" nhìn nhận vấn đề ở nhiều góc độ, từ đó đưa ra lời khuyên có phần sâu sắc và hợp lý hơn. Qua từng cuộc trò chuyện, "người bạn số" dần học được cách phản hồi theo đúng giọng điệu, cách nói, thậm chí là thói quen riêng của người dùng. Chính khả năng học hỏi và thích nghi đó khiến người dùng càng cảm thấy hài lòng.

"Tri kỷ ảo" trở thành con dao hai lưỡi

Tuy nhiên một số người lại cho rằng mối quan hệ đó không phải lúc nào cũng mang lại sự chữa lành thật sự.

Sau thời gian dài sử dụng, Hải Vân thừa nhận rằng: "Khi tâm sự xong, mình sẽ suy nghĩ tích cực hơn nhưng nó chỉ là cảm xúc nhất thời vì những nỗi lo vẫn chưa được giải quyết triệt để. Rồi đâu sẽ lại về đấy khi gặp một chuyện tương tự và vòng lặp cảm xúc trên lại tiếp diễn".

Với Hải Vân, ChatGPT là trợ lý đắc lực giúp cô giải tỏa cảm xúc và hỗ trợ học tập. Tuy nhiên riêng Vân đã nhận ra một điều đáng lo: AI có vẻ dễ dàng đồng ý với mọi quan điểm của người dùng khiến cô có cảm giác như bản thân luôn đúng.

"AI có xu hướng thuận theo những ý kiến mình đưa ra. Lâu dần nó đẩy mình vào một vòng tròn tư duy khép kín, chỉ nghe điều mình muốn nghe thay vì đối mặt với sự thật" - Vân chia sẻ điều này dù có bạn khác lại cho rằng AI không phải lúc nào cũng chiều mình.

Tấn Thanh - đầu bếp 30 tuổi ở phường An Lạc, TP.HCM - kể nhiều khi anh muốn thiết kế món ăn mới và "cãi lộn" với ChatGPT.

Thanh cười kể: "Không phải lúc nào bạn AI cũng đồng ý tôi ra thực đơn ngon, bạn ấy chê tôi nấu nướng như thế thì chán như con gián".

Trong khi đó, từng có khoảng thời gian trò chuyện với ChatGPT mỗi ngày, Trúc Hòa (22 tuổi, phường Hiệp Bình, TP.HCM) thẳng thắn chia sẻ: "AI hay đứng về phía mình, dùng lý lẽ để chứng minh mình đúng".

Theo Hòa, việc AI luôn chọn cách cổ vũ người dùng có thể vô tình dẫn đến "tích cực sai", một kiểu khích lệ ảo khiến người trẻ tránh né vấn đề thật. "Nó không biết bối cảnh xung quanh, không thấy được những gì mình đã trải qua nên không thể đưa ra những lời khuyên hữu dụng" - Hòa nói thêm.

Xem AI là "người bạn tâm sự" khi du học xa nhà, Song Vi có khi vui vẻ với AI nhưng cũng từng thất vọng vì hình như "bạn" ấy chưa đủ thông minh để hiểu hết vấn đề. Vi cho rằng việc sử dụng phiên bản trả phí có thể cải thiện trải nghiệm nhưng điều đó cũng phản ánh giới hạn của AI: dù được nâng cấp đến đâu nó vẫn chỉ mô phỏng cảm xúc con người chứ không thật sự thấu cảm.

"Trò chuyện với AI giống như tự nói chuyện với chính mình trong gương, được lắng nghe nhưng không bao giờ được thấu hiểu" - Vi chia sẻ.

Cũng như Hải Vân từng thừa nhận "cảm giác tích cực chỉ là tạm thời". Rõ ràng AI là công cụ mạnh mẽ nhưng không thể thay thế con người. Bởi đằng sau những lời an ủi dịu dàng ấy đôi khi là khoảng trống đồng cảm mà không một dòng mã nào có thể lấp đầy.