Không kiểm soát hiệu quả khi phân cấp có thể dẫn đến tha hóa quyền lực

Đồng thời các nội dung trong dự thảo Luật đã cơ bản tạo được hành lang pháp lý để xử lý những vấn đề thực tiễn đang đặt ra, tháo gỡ các “điểm nghẽn” về thể chế, giúp  khơi thông nguồn lực, tạo ra các động lực mới góp phần thúc đẩy phát triển đất nước.  

Đổi mới tổ chức hoạt động của chính quyền địa phương phù hợp với đặc điểm đô thị và đặc điểm vùng nông thôn

Tuy nhiên, nhiều ý kiến còn băn khoăn về quy định về tổ chức chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính tại Điều 2 dự thảo Luật.

Đề nghị cần nghiên cứu lại quy định tại Điều 2 về tổ chức chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính theo hướng phải đổi mới tổ chức chính quyền địa phương ở đô thị để thúc đẩy phát triển, đại biểu Trần Quốc Tuấn (Trà Vinh) bày tỏ, hiện nay chúng ta đang tiến hành cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy để hoạt động lực, hiệu quả, nhưng nghiên cứu nội dung quy định tại khoản 1, Điều 2, đại biểu thấy “chưa thực sự yên tâm”.

Ông lý giải, qua các kỳ Đại hội Đảng, nhiều chủ trương, đường lối và định hướng của Đảng đã chỉ đạo phải đổi mới tổ chức hoạt động của chính quyền địa phương phù hợp với đặc điểm đô thị và đặc điểm vùng nông thôn, hải đảo. Thực tiễn cho thấy sau khi sửa đổi Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2019, các địa phương như Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh, Hải Phòng đã được Quốc hội cho phép thực hiện chính quyền đô thị. Qua đánh giá những nơi này đã triển khai thực hiện và mang lại kết quả tốt. 

“Trong điều kiện hiện nay, chúng ta đang thực hiện cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy thì tổ chức chính quyền địa phương cần phải được xem xem xét thận trọng để có thể thiết kế lại cho phù hợp với đặc điểm của khu vực đô thị và khu vực nông thôn. Điều này hoàn toàn đúng với Hiến pháp”, đại biểu Tuấn nhận định.

Để Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) sau khi được ban hành có tuổi thọ cao, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu trong khi chúng ta chưa thể đổi mới được tổ chức chính quyền địa phương ở nông thôn, cần mạnh mẽ đổi mới tổ chức chính quyền địa phương ở đô thị giống như các nơi đang thí điểm hiệu quả. Đây sẽ là cơ sở thực hiện tốt cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy hiện nay, tạo ra động lực mới để đẩy nhanh phát triển đất nước.

Cùng quan điểm trên, đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) cho rằng, Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh và đến nay là Hải phòng đã được Quốc hội cho phép thực hiện chính quyền đô thị một cấp và cho thấy mang lại hiệu quả rất tốt. Trong điều kiện hiện nay, chúng ta đang thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy, thì tổ chức chính quyền địa phương cũng cần phải được thiết kế lại, phù hợp với đặc điểm của đô thị và đặc điểm của nông thôn. Điều này cũng không không trái với Hiến pháp. 

Đề nghị nghiên cứu, trong khi chưa đổi mới được tổ chức chính quyền địa phương ở nông thôn thì cần mạnh mẽ đổi mới tổ chức chính quyền địa phương ở đô thị để thúc đẩy sự phát triển kinh tế, đại biểu này cũng đề nghị cân nhắc sửa lại khoản 2, 3 Điều 2 cho phù hợp.

Tăng cường kiểm soát quyền lực 

Đề cập đến nguyên tắc tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương quy định tại Điều 4, đại biểu Hà Sỹ Đồng cho rằng, trong nguyên tắc tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương chưa thấy đề cập đến phân quyền, phân cấp và yêu cầu tăng cường kiểm soát quyền lực đối với chính quyền địa phương khi được phân quyền mạnh. Cần bổ sung thêm nguyên tắc này. 

Khoản 3 Điều 4 không nên quy định “tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương” như khẩu hiệu, mà cần sửa đổi lại, việc tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương phải “phù hợp với nguyên tắc những việc của địa phương phải do địa phương quyết, địa phương thực hiện và địa phương chịu trách nhiệm”. 

Đại biểu này cũng đề nghị dự thảo Luật phải giải thích từ ngữ “Quản trị địa phương” là gì thì mới quy định chuẩn nguyên tắc tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương phù hợp. Và để tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương phù hợp với quản trị địa phương thì khoản 4 Điều 4 cần sửa lại thành “Đáp ứng yêu cầu quản trị địa phương hiện đại, hiệu lực, hiệu quả, công khai, minh bạch và phát huy được hết các nguồn lực của địa phương”. 

Theo đại biểu Trần Quốc Tuấn, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương là điều hết sức quan trọng. Do Luật đã thiết kế theo tư duy chỉ đạo của lãnh đạo của Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương Đảng là “địa phương biết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm” và phân cấp, phân quyền mạnh mẽ để khơi thông các nguồn lực phát triển đất nước, nếu nội dung này thiếu những thiết chế, cơ chế kiểm soát quyền lực có hiệu lực, hiệu quả khi chính quyền địa phương được phân cấp, phân quyền mạnh mẽ thì có thể xảy ra trường hợp tiêu cực, cao hơn là tha hóa quyền lực nhà nước ở địa phương. 

Đây là xu hướng khó tránh khỏi. Vì lẽ đó, đại biểu cho rằng cần phải bổ sung vào Điều 4 của dự thảo luật về nguyên tắc tăng cường kiểm soát quyền lực khi được phân cấp, phân quyền, ủy quyền. 

“Việc sửa đổi toàn diện Luật Tổ chức chính quyền địa phương cùng các luật, nghị quyết trong Kỳ họp bất thường lần thứ 9 này sẽ là dấu mốc quan trọng trong tiến trình xây dựng pháp luật Việt Nam. Hy vọng rằng, sau khi các luật, nghị quyết được thông qua tại kỳ họp này sẽ góp phần đưa Việt Nam sớm đạt mục tiêu trở thành nước phát triển có thu nhập cao vào năm 2045 như mục tiêu Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã đề ra”, đại biểu Trần Quốc Tuấn nói.