Nhân rộng các mô hình phát triển sản xuất dưới tán rừng

Là một trong những người tiên phong khai thác hiệu quả kinh tế từ rừng bằng việc trồng cây thảo quả dưới tán rừng, gia đình ông Mùa Dúa Vàng ở bản Ten Hon, xã Tênh Phông (huyện Tuần Giáo) được nhiều người địa phương nể phục bởi cách làm “chẳng giống ai”. Ngày ấy, năm 1992 khi người H’Mông nơi đỉnh đèo Pha Đin chỉ quen với cây lúa, cây ngô hoặc họa lắm có người trồng thêm cây nhãn, cây xoài để ăn quả, thì ông Mùa Dúa Vàng đã liền lúc bán hai con trâu của gia đình để lấy tiền đi Lào Cai thăm người thân và tìm hiểu cách bà con ở nơi đó làm giàu. Từ Lào Cai trở về, ông Vàng đem theo một bao cây với cái túi thổ cẩm trống rỗng. Đưa cho vợ cái túi, ông Vàng còn nói như động viên: Đợi cây này lớn tôi sẽ trả đủ tiền vào cái túi ấy.

Nói là làm, ngay ngày hôm sau ông Vàng cùng cả gia đình đem cây giống vào khu rừng gần bản Ten Hon để trồng. Mỗi gốc cây, ông Vàng đều đánh dấu cẩn thận, lấy thêm cây sặt cắm bên cạnh làm chỗ tựa cho cây. Sau gần một tuần đào hố trồng cây, ông Vàng và người trong gia đình đã trồng xong bao giống. Đếm đi đếm lại cẩn thận ông Vàng ghi rõ trong cuốn sổ cũ kỹ con số tròn trĩnh 100 cây. Dường như đất hiểu được tâm tình người trồng cây, loài cây ông Vàng trồng, chăm sóc ấy phát triển đều thành hàng, cây nào cây ấy xanh mướt từ thân tới lá. Một năm sau đó, nhiều cây bắt đầu cho ra quả mầu đỏ thẫm rải đều dưới gốc, tới lúc đó ông Vàng mới nói với người trong gia đình: “Đây là cây thảo quả. Hiện nay thị trường Trung Quốc rất chuộng loài quả này. Người H’Mông ở Lào Cai giàu lên nhờ cây này đấy”.

Mô hình nuôi ong dưới tán rừng của Hợp tác xã ong mật Điện Biên đem lại hiệu quả kinh tế cao.

Cứ như thế, năm sau và năm sau nữa gia đình ông Vàng đã tách cây từ 100 gốc ban đầu thành 3 ha trồng toàn thảo quả. Hợp đất, hợp nước và hợp cây che bóng, thảo quả nhà ông Vàng chất lượng hơn hẳn các nơi khác vì thế  thương lái chen nhau đặt hàng. Suốt từ năm 2000 đến nay, trên 3 ha thảo quả ấy đều đặn mỗi năm gia đình ông Vàng đều thu về từ 70 - 100 triệu đồng. Học theo cách của ông Vàng, hàng trăm gia đình H’Mông ở xã Tênh Phông cũng nhờ ông Vàng mua giúp cây giống, hướng dẫn cách trồng. Đến nay, riêng xã Tênh Phông đã có hơn 60 ha thảo quả đem lại nguồn thu ổn định cho các gia đình.

Cùng trong địa bàn huyện Tuần Giáo, tại xã Tỏa Tình, Tênh Phông, Quài Nưa hiện có hàng trăm gia đình duy trì mô hình trồng cây sa nhân dưới tán rừng với tổng diện tích hơn 180 ha đã đem lại nguồn lợi hiệu quả, bền vững. Điển hình cho cách làm trồng sa nhân kết hợp cây lương thực, cây ăn quả ở Tỏa Tình, có gia đình ông Mùa Sái Tòng nhiều năm nay đều có nguồn thu gần 300 triệu đồng/năm. Chia sẻ kinh nghiệm trồng cây dưới tán rừng, ông Mùa Sái Tòng, cho biết: “Những năm đầu mới bắt đầu trồng còn khó khăn về vốn, giống, kinh nghiệm nên gia đình tôi trồng 0,5 ha sa nhân xanh ở gần nhà. Sau hai năm vừa trồng vừa rút kinh nghiệm, lại được tham gia các lớp tập huấn trồng trọt, được cán bộ kiểm lâm địa bàn hướng dẫn cách chăm sóc loại cây dưới tán rừng, tôi mạnh dạn đầu tư vốn mở rộng diện tích. Đến nay gia đình tôi đã có 4 ha cây sa nhân, cho thu hoạch mỗi năm thu được từ 2 - 3 tạ quả; cùng với nguồn thu từ các cây khác, như: táo mèo, đào lai, cây ý dĩ… mỗi năm gia đình tôi có nguồn thu  ổn định gần 300 triệu đồng. Đời sống gia đình đã ổn định rất nhiều”.

Nhận thấy hiệu quả các mô hình trồng cây dưới tán rừng, những năm qua các huyện trong tỉnh Điện Biên: Tuần Giáo, Nậm Pồ, Tủa Chùa, Mường Ảng… đã tổ chức cho đại diện nông dân các xã đi tham quan học tập kinh nghiệm thực tế; cùng với đó, tổ chức các lớp tập huấn, đào tạo nghề nông nghiệp cho nông dân các dân tộc. Tính riêng trong giai đoạn 2008 - 2018 từ nguồn kinh phí các chương trình dự án, Điện Biên đã tổ chức dạy nghề nông - lâm nghiệp cho hơn 50 nghìn người. Sau học nghề nông dân đã biết áp dụng thực hiện các mô hình phát triển kinh tế vườn - ao - chuồng, vườn - ao - chuồng - rừng, nuôi ong dưới tán rừng và các mô hình trồng cây dược liệu dưới tán rừng. Trong giai đoạn 2016-2020 Điện Biên cũng hỗ trợ hàng chục tỷ đồng cho nông dân các huyện vùng cao, biên giới: Nậm Pồ, Tủa Chùa, Mường Nhé, Mường Chà, huyện Điện Biên thực hiện các mô hình trồng trọt, phát triển lâm nghiệp và phát triển kinh tế vườn rừng. 

Đề cập hiệu quả các mô hình phát triển kinh tế dưới tán rừng, Phó Chi cục trưởng Lâm nghiệp (Sở NN-PTNT tỉnh Điện Biên) Mai Hương, cho biết: Thống kê sơ bộ, toàn tỉnh hiện có hơn 100 mô hình phát triển kinh tế dưới tán rừng hiệu quả, mỗi năm tạo công ăn việc làm cho hàng nghìn lao động và đem nguồn thu ổn định cho người dân. Trong số rất nhiều sản phẩm được công nhận sản phẩm OCOP của Điện Biên, hiện có ba sản phẩm của Hợp tác xã ong mật ở xã Sam Mứn (huyện Điện Biên), bí đao Tìa Dình (huyện Điện Biên Đông), khoai sọ tím Tủa Chùa… đều được trồng, khai thác dưới tán rừng. 

Qua thực hiện các mô hình trồng cây dược liệu, nuôi ong, nuôi thủy sản dưới tán rừng góp phần giúp đồng bào các dân tộc thiểu số, như: H’Mông, Dao, Kháng, Thái… thay đổi thói quen, tập quán sản xuất; giúp bà con hiểu hơn giá trị việc giữ rừng, bảo vệ rừng để đồng thời khai thác hiệu quả kinh tế rừng và được chi trả công chăm sóc, bảo vệ từ dịch vụ môi trường rừng. “Năm 2020, Quỹ Bảo vệ và phát triển rừng tỉnh Điện Biên đã chi trả hơn 177 tỷ đồng cho các chủ rừng. Ðây cũng là động lực khuyến khích người dân tích cực tham gia quản lý, bảo vệ rừng và phát triển kinh tế từ rừng” - Giám đốc Quỹ Bảo vệ và phát triển rừng Điện Biên Đặng Thị Thu Hiền cho biết.

Với chủ trương khuyến khích phát triển sản xuất nông - lâm nghiệp bền vững, gắn với chuyển đổi cơ cấu cây trồng, thu hút doanh nghiệp đầu tư các mô hình phát triển kinh tế vườn - rừng, trồng cây dược liệu dưới tán rừng quy mô lớn, thời gian qua Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) Điện Biên đã chủ động tham mưu UBND tỉnh ban hành Quyết định 45/QĐ-UBND cụ thể các chính sách hỗ trợ đầu tư vào lĩnh vực nông - lâm nghiệp; cùng với đó, Sở NN-PTNT Điện Biên cũng đề nghị các huyện chủ động rà soát, khảo sát các địa điểm có tiềm năng kêu gọi thu hút đầu tư nông - lâm nghiệp hoặc có điều kiện cho phép phát triển kinh tế dưới tán rừng, trên cơ sở đó lập danh mục kêu gọi thu hút nhà đầu tư. Mới đây nhất, tại hội nghị gặp mặt đối thoại doanh nghiệp, nhà đầu tư tại tỉnh Điện Biên, Giám đốc Sở NN-PTNT Điện Biên Bùi Minh Hải bày tỏ mong muốn các doanh nghiệp tìm hiểu, đầu tư vào lĩnh vực nông - lâm nghiệp; phát triển các mô hình trồng cây dược liệu dưới tán rừng và phát triển kinh tế từ rừng. Cam kết tạo điều kiện tốt nhất cho doanh nghiệp khi tìm hiểu, đầu tư lĩnh vực này, đồng chí Bùi Minh Hải khẳng định sẽ hỗ trợ thông tin về quy hoạch ba loại rừng; tư vấn, hỗ trợ định hướng phát triển cây trồng nông - lâm nghiệp thế mạnh, cây dược liệu tại từng địa phương. Các đơn vị thuộc sở: Chi cục Lâm nghiệp, Phòng Trồng trọt, Phòng Tài chính - Kế hoạch luôn sẵn sàng hỗ trợ thông tin khi nhà đầu tư cần.

Theo LÊ LAN (Báo Nhân Dân)