Sau "Nuôi em", chuyên gia tổ chức phi lợi nhuận nói về giải pháp bịt lỗ hổng

Trong bối cảnh nhiều dự án theo kiểu 'nuôi em' và hoạt động thiện nguyện đối mặt với những tranh luận về minh bạch và quản trị, P.V ghi nhận ý kiến từ chuyên gia và người có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực phi lợi nhuận về vấn đề này.

Minh bạch đi đôi với kiểm toán

Dưới góc nhìn của một tổ chức từ thiện quốc tế hoạt động tại Việt Nam hơn 30 năm, ông Damien Roberts - Giám đốc điều hành Saigon Children's Charity - xác định việc bảo đảm tính minh bạch là một trong những trụ cột để xây dựng uy tín và bền vững của tổ chức.

Theo ông Roberts, kiểm toán độc lập chính là công cụ quan trọng nhất để chứng minh. “Kiểm toán đóng vai trò như một ‘bên thứ ba’ có chuyên môn và uy tín, xác nhận rằng các con số được tổ chức công bố là chính xác và phản ánh đúng thực tế vận hành”, ông nói.

Đây cũng là cơ sở giúp tổ chức giải trình hiệu quả hơn trước công chúng, nhất là khi dư luận ngày càng yêu cầu cao về trách nhiệm và chuẩn mực minh bạch.

Saigon Children's Charity áp dụng kiểm toán độc lập hằng năm, với KPMG Việt Nam là đơn vị thực hiện. Đồng thời tổ chức công bố đầy đủ báo cáo tài chính và báo cáo thường niên, cập nhật kết quả từng chương trình đến các nhóm đối tác và nhà tài trợ. Với từng dự án cụ thể, nếu nhà tài trợ yêu cầu, Saigon Children's Charity sẵn sàng phối hợp thực hiện kiểm toán riêng để tăng mức độ bảo đảm và kiểm chứng.

Bên cạnh kiểm toán, hệ thống minh bạch còn có thể được củng cố bằng kiểm soát nội bộ và cơ chế giám sát độc lập, bảo đảm mọi khoản chi và hoạt động có thể đối chiếu, truy xuất. Tất cả quy trình gây quỹ và triển khai chương trình đều nằm trong khuôn khổ pháp lý hiện hành dành cho tổ chức phi lợi nhuận tại Việt Nam.

Bên cạnh minh bạch, giám đốc điều hành Saigon Children's Charity còn nhấn mạnh quy tắc “tôn trọng” cần thiết khi các tổ chức xã hội làm việc và có trách nhiệm giải trình với tất cả các bên liên quan.

Với đối tượng hưởng lợi là trẻ em, Saigon Children's Charity tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc về bảo vệ trẻ em, quyền riêng tư, danh tính và hình ảnh cá nhân, trong đó tất cả nhân sự, tình nguyện viên và đối tác đều phải ký cam kết bảo vệ trẻ em khi tham gia chương trình.

Với đối tác và nhà tài trợ, tổ chức duy trì sự minh bạch và đồng hành sát sao trong từng giai đoạn của dự án và chủ động cập nhật kịp thời kết quả, báo cáo cũng như mọi biến động liên quan đến cam kết tài trợ.

“Và cơ quan chức năng, chúng tôi tôn trọng và tuân thủ nghiêm túc các quy định pháp luật hiện hành, đồng thời chủ động phối hợp chặt chẽ trong quá trình triển khai để đảm bảo tính hợp pháp và phù hợp với chính sách địa phương”, ông Robert nêu thêm.

Cần có chi phí cho nhân sự, nhưng phải công khai

Các chi phí vận hành, bao gồm việc trả lương nhân sự cũng đang là vấn đề mà nhiều người đặt ra với các tổ chức từ thiện hoặc phi chính phủ, bắt đầu với nhận định “làm từ thiện không cần lương” hay “tại sao lại lấy tiền gây quỹ trả lương cho nhân sự?”.

Về vấn đề này, ông Robert giải thích trong trường hợp của Saigon Children's Charity, tổ chức sẽ có một đội ngũ tình nguyện viên - đây cũng là nhóm nhân sự không thể thiếu trong các hoạt động xã hội.

Tuy vậy ông cũng nhấn mạnh để một tổ chức có thể hoạt động hiệu quả và đảm bảo được yếu tố “minh bạch”, sẽ cần có đội ngũ nhân sự làm việc toàn thời gian và có chuyên môn. Đây là những vị trí then chốt liên quan đến việc quyết định, tài chính, báo cáo, vận hành và giám sát…

Với kinh nghiệm nhiều năm làm việc tại một số tổ chức phi chính phủ trong nước và quốc tế, anh Nguyễn Đình Đức, giảng viên khoa luật kinh tế, Trường đại học Kinh tế - Luật (Đại học Quốc gia TP.HCM), cho biết việc chi trả các quyền lợi, trong đó có tiền lương, cho người lao động của tổ chức phi lợi nhuận là một thực hành bình thường ở Việt Nam, khi các tổ chức phi chính phủ đã có kinh nghiệm hoạt động tại nước ta hơn 30 năm.

Theo đó việc thiết kế chính sách cho người lao động và tình nguyện viên trong các tổ chức này thuộc vào hai nhóm chính: nhà tài trợ và ban lãnh đạo. Tùy vào cơ chế tạo nguồn thu, như việc nhận tài trợ ổn định từ chính phủ hoặc quỹ tư nhân, hay dựa vào đóng góp cộng đồng, mỗi tổ chức sẽ có cách xây dựng chính sách trên phù hợp.

Theo anh Đức, chi phí vận hành có thể là 10-20% được trích ra từ tiền đóng góp. “Nhưng không thể lấy lý do ngại người khác khó chịu với 10-20% mà cắt giảm các bước minh bạch hóa cách sử dụng tiền. Quan trọng là giải thích được 10-20% này được dùng như thế nào”, anh Đức nêu.

“Tóm lại, việc có trích phí cho nhân sự của hoạt động, dự án, hay tổ chức, đều cần phải được thông tin, có sự đồng thuận từ các nhà tài trợ. Việc tự ý sử dụng nguồn quỹ đã được thống nhất mục đích để chi cho nhân sự không phải là thông lệ trong các tổ chức cũng như các nhóm phi lợi nhuận”, anh Đức khẳng định.