Vực dậy y tế xã, phường

Vấn đề này không phải mới được đặt ra. Trong nhiều nhiệm kỳ chúng ta đã bàn, có giải pháp, có đầu tư, nhưng chuyển biến vẫn chưa rõ rệt. Lần này, qua Nghị quyết 72 của Bộ Chính trị về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân và Chương trình mục tiêu quốc gia với nguồn kinh phí lớn, có thể thấy quyết tâm cao của Đảng và Nhà nước. Tuy nhiên, điều được quan tâm ở đây chính là làm sao để hiệu quả thực sự đến được với người dân.

Thực tế là chúng ta không bắt đầu từ con số 0. Chúng ta từng có một hệ thống y tế cơ sở đáng tự hào, chăm sóc sức khỏe ban đầu đã lan tới thôn bản. Vấn đề là phải kế thừa và phát huy những nền tảng đã có, để tránh tình trạng “xóa đi làm lại”, vừa lãng phí vừa chưa chắc mang lại thành công.

Đồng bào vùng cao thuộc tỉnh Tuyên Quang trong một đợt khám bệnh miễn phí (Ảnh: Minh Nhật, Thành Đông).

Trên góc nhìn của một bác sĩ thường xuyên tiếp xúc với cơ sở, tôi nhận thấy, không phải cứ đầu tư ngân sách, xây dựng trạm y tế khang trang là có thể vận hành hiệu quả.

Tôi xin lấy một ví dụ: một trạm y tế mới xây ở một xã đảo, cơ sở vật chất rộng rãi, thoáng mát, thậm chí có cả phòng mổ cấp cứu, nhưng chỉ có 2 bác sĩ và gần như chưa có trang thiết bị. Chúng tôi quyết định trao tặng máy siêu âm xách tay - một phương tiện chẩn đoán tối cần thiết - kèm điều kiện một trong 2 bác sĩ phải tham gia khóa đào tạo do chính Bệnh viện Đại học Y Hà Nội tài trợ. Nhưng đến nay, sau nửa năm, vẫn chưa có ai đi học nên máy siêu âm còn nằm trong kho, chưa thể chuyển ra đảo.

Nguyên nhân là, nếu không đào tạo kỹ lưỡng, chỉ cần siêu âm bỏ sót một ca viêm ruột thừa sắp vỡ và không chuyển kịp vào đất liền, hậu quả sẽ vô cùng nghiêm trọng. Thực tiễn cho thấy, nhân lực mới là yếu tố quyết định. Thiếu con người, mọi đầu tư về hạ tầng đều có nguy cơ trở thành hình thức.

Theo đó, định hướng phát triển nguồn nhân lực vận hành trạm y tế là việc đầu tiên phải đặt ra. Lấy người ở đâu? Đào tạo thế nào? Chế độ đãi ngộ bao nhiêu? Để trả lời 3 câu hỏi này là rất khó, nhưng theo tôi cần giao cho địa phương quyết định. Bởi, sự khác biệt giữa các địa bàn miền núi, đồng bằng, nông thôn, thành thị… rất lớn. Một trạm y tế phường đặt giữa thành phố lớn không thể được xây dựng, tổ chức nhân sự và cấp kinh phí hoạt động theo cùng một khuôn mẫu như trạm y tế xã ở Mù Cang Chải.

Do đó, cơ quan quản lý Nhà nước - mà cụ thể ở đây là Bộ Y tế - cần chủ động phối hợp với từng địa phương, khảo sát thực tiễn để thiết kế khung tổ chức và mô hình hoạt động phù hợp cho từng loại địa bàn, đi kèm với những mục tiêu cụ thể.

Vấn đề thứ hai là vai trò người đứng đầu địa phương. Ngay cả giữa các tỉnh có điều kiện tương tự về dân số, thu nhập và hạ tầng xã hội, kết quả về y tế vẫn khác nhau rất rõ rệt.

Lấy ví dụ tỉnh Lào Cai giai đoạn 2020–2025 đã đầu tư cho riêng y tế gần 4.000 tỷ đồng (trong đó, 2.300 tỷ đồng cho xây dựng bệnh viện và trạm xá; 1.500 tỷ đồng cho trang thiết bị; 150 tỷ đồng cho đào tạo và hỗ trợ thu nhập cán bộ y tế chuyên khoa 1, chuyên khoa 2). Kết quả là số bệnh nhân chuyển tuyến giảm mạnh, niềm tin của người dân tăng lên đáng kể. Trong khi đó, nhiều tỉnh có điều kiện tương đương nhưng tỷ lệ đầu tư cho y tế lại thấp hơn rất nhiều. Điều này cho thấy sự khác biệt không nằm ở hoàn cảnh, mà nằm ở cách điều hành và mức độ ưu tiên.

Vì vậy sau khi khảo sát thực tế, cần phân bổ kinh phí theo từng tỉnh với mục tiêu cụ thể. Sau mỗi năm phải tổng kết để đánh giá rõ kết quả, từ đó điều chỉnh và đánh giá năng lực lãnh đạo một cách thực chất.

Chẳng hạn, với việc đặt mục tiêu về quản lý, giảm tỷ lệ mắc, giảm biến chứng và tàn phế của các bệnh không lây nhiễm, thì cần bổ sung tiêu chí ứng dụng công nghệ: sổ sức khỏe điện tử hoặc ứng dụng di động (app) theo dõi thống nhất toàn quốc; đồng thời triển khai các phương tiện theo dõi hiện đại như máy đo đường máu gắn da, đồng hồ đo huyết áp – nhịp tim – SpO₂ tự động… Những công nghệ này sẽ nâng cao chất lượng điều trị, giảm biến chứng, giảm tử vong và tối ưu chi phí. Đây có thể sẽ là một bước đột phá quan trọng của chương trình mục tiêu nâng cao sức khỏe người dân.

Cuối cùng là cách vận hành hệ thống y tế cơ sở. Các trạm xá ở vùng núi, vùng sâu, vùng xa có thể chịu sự quản lý hành chính của chính quyền địa phương, nhưng về chuyên môn cần gắn chặt với các bệnh viện khu vực (bệnh viện huyện trước đây).

Trong khi đó, trạm y tế phường ở thành phố nên được phân công cho các bệnh viện thành phố hoặc cả các bệnh viện trung ương đóng trên địa bàn quản lý, để ngoài nhiệm vụ phòng chống dịch bệnh và giáo dục sức khỏe, trạm y tế còn có thể trở thành phòng khám đa khoa, là “cánh tay nối dài” của bệnh viện.

Với cách tiếp cận trên và thông qua thực tiễn, tôi cho rằng còn rất nhiều vấn đề cần “căn chỉnh” trong hệ thống trạm y tế xã, phường và phải hết sức thận trọng khi quyết định. Có nguồn lực là điều quý, song cần biết cách phân bổ và giám sát việc thực hiện thì mới quyết định được sự thành công!

Theo Dân Trí