Xuất khẩu cá tra nỗ lực về đích

Các doanh nghiệp tiếp thị sản phẩm đến đối tác nước ngoài. Ảnh: MINH HIỂN

Mở rộng thị trường

Thời gian qua, các doanh nghiệp cá tra mở rộng sự hiện diện tại những thị trường trọng điểm như Mỹ, Trung Quốc, Hong Kong và EU, đồng thời, đẩy mạnh tiếp cận thị trường mới, thị trường ngách và nhóm thị trường có FTA với Việt Nam. Đây được xem là hướng đi chủ động, bắt buộc trong bối cảnh kinh tế thế giới phân hóa mạnh và nhiều thị trường áp dụng quy định mới liên quan đến tiêu chuẩn xanh, phát thải và truy xuất nguồn gốc.

Một thuận lợi đáng kể là lượng tồn kho tại các thị trường lớn đã giảm, kinh tế Mỹ phục hồi, cùng một số biến động thương mại như việc nhiều nhà nhập khẩu Mỹ chuyển hướng sang cá tra Việt Nam khi thuế quan với cá rô phi Trung Quốc tăng. Các doanh nghiệp nhanh chóng nắm bắt “khoảng trống thị trường” này để duy trì sản lượng xuất khẩu và gia tăng đơn hàng.

Trong nhóm doanh nghiệp tiên phong mở cửa thị trường mới, Công ty Cổ phần Nam Việt (NAVICO) ghi dấu ấn rõ nét tại khu vực Nam Mỹ. Ngày 5/7/2025, tại thủ đô Brasília (Brazil), NAVICO chính thức ký kết thỏa thuận hợp tác chiến lược với AV09 Comercio Exporter Ltda - một trong những nhà nhập khẩu thực phẩm lớn của Brazil. Sự kiện diễn ra trong khuôn khổ diễn đàn doanh nghiệp Việt Nam - Brazil, với sự chứng kiến của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và lãnh đạo cấp cao 2 nước.

Tại diễn đàn, NAVICO là doanh nghiệp Việt Nam cung ứng lô hàng cá tra, basa và rô phi đầu tiên vào thị trường Brazil theo đường chính ngạch. Đây không chỉ là thương vụ xuất khẩu thông thường mà là bước mở đầu mang tính chiến lược, đánh dấu sự hiện diện của thủy sản Việt Nam tại thị trường hơn 215 triệu dân - nơi được xem là cửa ngõ vào toàn bộ Nam Mỹ. Ông Doãn Tới - Tổng Giám đốc Tập đoàn Nam Việt nhận định: “Chinh phục được JBS là minh chứng cho năng lực chế biến, chất lượng sản phẩm và vị thế của doanh nghiệp Việt trên bản đồ thủy sản thế giới”.

Sản phẩm cá tra và cá rô phi Việt Nam có mặt trong hệ thống phân phối của JBS - chuỗi bán lẻ thực phẩm lớn tại Nam Mỹ cho thấy, sản phẩm Việt đang tiến sâu vào thị trường toàn cầu, giảm phụ thuộc vào các thị trường truyền thống. Song song với mở cửa thị trường, nhiều doanh nghiệp tập trung phát triển sản phẩm giá trị gia tăng như: Cá tra tẩm bột, cá tra đóng hộp, gelatin, collagen từ phụ phẩm… nhằm gia tăng biên lợi nhuận, giảm tác động từ thuế quan và nâng cao khả năng cạnh tranh trong bối cảnh yêu cầu của nhà nhập khẩu ngày càng khắt khe.

Nâng chất sản phẩm

Cùng với nỗ lực của doanh nghiệp, các cơ quan quản lý phối hợp triển khai nhiều giải pháp nâng chất chuỗi giá trị cá tra từ con giống đến chế biến. Trong đó, trọng tâm là cải thiện chất lượng giống, kiểm soát an toàn sinh học và đáp ứng yêu cầu kỹ thuật của thị trường nhập khẩu.

“Với sự hướng dẫn của nhà khoa học, các cơ sở sản xuất giống tiếp tục chọn lọc, lai tạo để nâng chất lượng con giống, tăng khả năng kháng bệnh, thích nghi tốt hơn với biến đổi khí hậu. Đây là yếu tố then chốt giúp giảm rủi ro trong nuôi, ổn định nguồn cung và đảm bảo chất lượng sản phẩm đầu ra”, bà Trịnh Thị Lan - người dân sản xuất giống cá tra xã Châu Phú chia sẻ.

Trên phương diện liên kết sản xuất, doanh nghiệp và người nuôi đang từng bước hoàn thiện chuỗi sản xuất - chế biến - tiêu thụ khép kín theo hướng công nghiệp, quy mô lớn, hạn chế rủi ro đứt gãy và tối ưu chi phí. Nhiều doanh nghiệp nghiên cứu thay thế nguyên liệu đầu vào đắt đỏ (bột cá, dầu cá) bằng nguồn nguyên liệu thực vật hoặc vi tảo nhằm giảm giá thành thức ăn - chi phí lớn nhất trong nuôi cá tra.

Về công nghệ, một số doanh nghiệp đã thí điểm mô hình hệ thống nuôi tuần hoàn RAS, giúp tiết kiệm nước, kiểm soát môi trường nuôi và giảm phát thải. Ông Trần Văn Ơn - người dân xã Vĩnh Xương chia sẻ: “Việc áp dụng RAS bước đầu mang lại hiệu quả, góp phần hạ thấp chi phí đầu vào cho sản phẩm”. Để đáp ứng yêu cầu mới từ thị trường nhập khẩu, doanh nghiệp còn phải tuân thủ các tiêu chuẩn về phát thải, an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc theo cam kết quốc tế như COP26. Đây là rào cản, đồng thời, cũng là động lực để chuỗi giá trị cá tra chuyển đổi xanh nhanh và bài bản hơn.

Sự phối hợp giữa doanh nghiệp và cơ quan quản lý từ việc tháo gỡ rào cản kỹ thuật, tận dụng các FTA, củng cố năng lực chế biến, mở rộng thị trường… đang tạo nên nền tảng quan trọng để ngành hàng cá tra tiến tới mục tiêu kim ngạch xuất khẩu đạt 2 tỷ USD trong năm 2025.

                                MINH HIỂN