Chờ mùa cất vó

Nghề đợi cá

Từng đi qua nhiều mùa lũ cùng ngư dân biên giới, tôi đặc biệt thích ngồi trò chuyện với họ trên túp lều canh vó. Nếu nói nghề “bà Cậu” là câu chuyện vất vả mưu sinh thì cất vó được xem ra “sang” hết thảy. Bởi lẽ, những ai theo nghề sẽ lặng lẽ chờ thời điểm nước ngập trắng đồng, tìm chỗ thuận tiện ven sông, kênh, rạch để hạ nền vó.

Gắn bó với chiếc vó càng từ thời trai trẻ, ông Trần Văn Sáu, ngụ phường Thới Sơn xem nghề này như người bạn thâm niên. Với ông, cất vó là cái nghiệp “cha truyền, con nối”. Ông cho hay: “Nền vó này có từ lâu lắm rồi, từ thời ông nội đưa cho tía, rồi tía giao lại cho tôi. Những người không có nền thì họ đóng vó dọc theo kênh hay sông lớn, nếu thấy cá ít họ sẽ dời đi chỗ khác. Tôi có nền sẵn nên đóng vó một chỗ tới nước rút thì thôi”.

Nghề cất vó từng có thời “vàng son” trong những mùa lũ xưa. Ảnh: THANH TIẾN

Trong khóe mắt nheo nheo, phủ dấu thời gian của lão ngư dân ấy, hiện lên ký ức về những ngày “hoàng kim” của nghề cất vó. “Hồi đó, mỗi lần cất vó lên là mấy chục ký cá, đủ loại, đủ cỡ. Có khi tía tôi lấy vợt xúc không kịp, phải xả vó xuống vì sợ gãy càng. Cá nhiều dữ lắm, bắt ăn không hết nên chẳng mấy ai đem ra chợ. Tía kêu má mần khô, không hết thì ủ mắm. Nếu còn dư thì cho lối xóm hoặc kêu xe ngựa chở vô sóc, vô phum để người ta ăn tiếp. Ham cá thì bắt chứ nguồn thu từ cất vó hồi mấy chục năm trước chẳng có bao nhiêu”, ông Sáu nhớ lại.

Đến thời ông, vẫn giữ cái nền vó bên dòng kênh Tha La lộng gió. Chỉ khác ở chỗ, khi ông bằng tuổi tía mình thì nước lũ đã không còn hào phóng như xưa. Tuy nhiên, nếu chịu đeo bám nghề thì cũng có đồng vô đủ trang trải cuộc sống gia đình. Mùa lũ năm nay, ông Sáu bỏ ra 15 triệu đồng để đóng giàn vó mới. Ông cho biết, mỗi giàn vó có thể sử dụng trên 5 mùa nước nên vốn đầu tư không phải là chuyện quá khó với những ai đeo nghề. Nếu gặp mùa cá “chạy” nhiều thì qua mùa nước sẽ thu hồi vốn.

“Bây giờ cá đồng khan hiếm nhưng bán được giá cao, nên dân “bà Cậu” như tôi còn sống được. Ông bà mình nói “ăn theo thuở, ở theo thời”, dù tôi không khá giàu với cái vó càng nhưng cũng tự nuôi được tấm thân, không phải bận lòng con cháu. Đã ngoài sáu mươi tuổi đời, tôi cũng mãn nguyện với cuộc sống vừa đủ của vợ chồng già. Mỗi mùa nước, tôi tích lũy được gần chục triệu đồng đón Tết”, ông Sáu tâm sự.

Chờ mùa

Dù yêu nghề là vậy, nhưng ông Sáu vẫn chưa thể hạ vó xuống bắt cá trong thời điểm này. Bởi lẽ, đơn vị quản lý các cống Tha La, Trà Sư chưa xả lũ nên nước trong đồng chưa “nhảy” khỏi bờ. “Tôi thư thả, vì nghề không gấp được. Người ta đặt dớn, chài cá hay giăng câu thì nước ngoài đồng ngập tới đầu gối đã có mẻ cá đầu tiên. Dân đặt vó phải chờ nước binh đồng, cá thong dong kiếm ăn, đẻ nhiều mới vô vó để nuôi sống mình. Đó là chưa kể, phải đợi tới con nước mùng 10 hay 25 âm lịch cá mới chạy nhiều. Lúc đó, cứ hạ vó xuống kéo lên là có cá, mỗi lần dính vài ký là “mát trời ông địa” vì hôm đó sẽ bội thu”, ông Sáu huyên thuyên.

Cũng làm nghề cất vó như ông Sáu, nhưng ông Trần Văn Đủ, ngụ phường Vĩnh Tế lại khởi động mùa nước nổi năm nay bằng nghề đổ dớn. Ông Đủ cho hay, mấy ngày nay nước kênh Vĩnh Tế trong lại, có chiều hướng giựt xuống nên ông đang lo. “Không biết nước lũ năm nay ra sao, nhưng cứ trồi sụt hoài tôi lo lắm. Năm nào cũng vậy, tôi đi đổ dớn đầu mùa, tới đầu tháng 8 âm lịch thì vô đồng đóng vó. Hổm nay, mặt cá cũng ít, chủ yếu thấy cá linh với mè vinh. Qua nay thì có thêm mớ cá chạch. Chỉ mong con nước năm nay hào phóng, để dân “bà Cậu” có cái Tết ấm cúng hơn”, ông Đủ cho hay.

Trong câu chuyện của ngư dân chất phác này, tôi cảm nhận ước mơ của ông chỉ là cuộc sống giống như cái tên của mình. Những con cá chạch tươi roi rói là kết quả của chuyến đi từ lúc 3 giờ sáng đến giữa trưa, được rộng lại để chờ bạn hàng vô cân. Ông chia sẻ, mùa nước đến thì phải ráng kiếm đồng vô, bởi mấy tháng mùa khô không làm ra được nhiều tiền, chỉ trông vào mấy công lúa ở cánh đồng 2 vụ.

“Hổm nay tôi chạy dọc kênh Tha La, Trà Sư vẫn thấy chưa càng vó nào hạ xuống vì nước chưa vô đồng. Giờ tôi kiếm được cá lai rai, nên không nóng ruột lắm. Bổn nghệ sẵn có, cứ đến mùa thì hạ vó, cắm xôm vái “ông Tà, bà Cậu” phù hộ cho mình sống được với nghề, để lo cho mấy đứa cháu cắp sách tới trường”, ông Trần Văn Đủ trải lòng.

THANH TIẾN