Hơn 45 năm giữ nghề làm mắm cá lưỡi trâu

Chẳng ai biết mắm cá lưỡi trâu có từ bao giờ, chỉ biết trước đây cá lưỡi trâu ở U Minh Thượng được xem là loại cá không có nhiều giá trị kinh tế, vì thế người dân thường bỏ đi khi vô tình đánh bắt được.

Tuy nhiên, thời gian sau này, qua bàn tay khéo léo của người dân địa phương, cá lưỡi trâu được chế biến thành mắm và trở thành đặc sản của U Minh Thượng, làm tăng giá trị của loài cá này so với trước đây. U Minh Thượng có nhiều hộ làm mắm cá lưỡi trâu, nhưng gia đình ông Lưu Thành Lập là lâu đời nhất.

Ông Lập kể, cơ duyên đưa gia đình đến với nghề làm mắm cá lưỡi trâu là do trước đây loài cá này không ai thèm ăn, đánh bắt được người ta thường bỏ đi. Lúc đó, hoàn cảnh gia đình nghèo nên mẹ ông xin về ăn.

Do cá nhiều nên mẹ ông làm thử mắm để ăn dần. Không ngờ mắm lại ngon, bạn bè đến nhà chơi, mẹ ông đem ra đãi, họ gật gù khen ngon và có ý mua về làm quà. Rồi ngày qua ngày, thương hiệu mắm của gia đình ông đã được nhiều nơi biết đến.

“Tôi nhớ cái cảm giác đi học về mà bụng đói cồn cào; chạy ùa vào nhà vét cơm nguội, thêm vài con mắm mẹ làm rồi ăn ngấu nghiến. Có những khi cả nhà cùng ăn cơm với vài ba con mắm sống và chuối chát hái ngoài vườn. Như một lẽ tự nhiên, tôi đã sinh ra và lớn lên trong lòng của nghề và cứ thế nuôi dưỡng tình yêu, niềm say mê với nghề bằng những ký ức theo qua năm tháng”, ông Lập nói.

Sản phẩm mắm cá lưỡi trâu trộn đu đủ của cơ sở được nhiều khách hàng chuộng.

Vất vả với các công đoạn chế biến mắm cá lưỡi trâu nhưng ông Lập vẫn vui vẻ trò chuyện cùng với khách hàng. Gắn bó hơn 45 năm với nghề làm mắm cá lưỡi trâu, ông Lập có cách giữ cho mắm ngon và hương vị đặc trưng riêng.

 “Phải có cách làm khác biệt chứ không thì mắm của mình sẽ giống như những chỗ khác. Sản phẩm mắm của gia đình tồn tại nhiều năm nhờ khách hàng luôn tin tưởng, ủng hộ”, ông Lập nói.

Theo ông Lập, cá lưỡi trâu sống ở nước lợ, thu hoạch rộ vào khoảng tháng 5 đến tháng 11. Cá lưỡi trâu có hình dáng nhỏ, một ký khoảng 100 con. Trước đây, chúng sống nhiều ở sông Cái Lớn; ngư dân trên địa bàn đóng đáy để bắt tôm, cá thì loài này cũng bị mắc lưới. Loài cá này thân mềm, ăn được cả xương, không như cá lưỡi trâu biển, xương rất cứng.

Để có được món mắm ngon phải trải qua nhiều công đoạn, ủ ướp qua nhiều tháng thì xương cá mềm đi nên mắm cá lưỡi trâu rất dễ ăn. Mắm cá lưỡi trâu trộn ít tỏi, ớt, ăn kèm với thịt ba rọi luộc, thêm chuối chát, cọng rau… thì còn gì bằng. Mắm cá lưỡi trâu có thể nấu lẩu hoặc đem xay trộn với thịt ba rọi, hột vịt, tiêu, hành củ rồi đem chưng cách thủy trở thành món đặc sản đúng điệu của miền Tây.

“Cá bắt về cho vào túi lưới chà cho sạch vảy, ướp muối cho vào lu, khạp ủ khoảng 2 tháng, sau đó mang ra trộn với thính rồi ủ tiếp 1,5 tháng. Công đoạn cuối cùng là chao với khóm xay nhuyễn và đường, ủ khoảng 1 tháng là dùng được”, ông Lập chia sẻ.

Để nâng tầm sản phẩm mắm của gia đình, ông Lập đã làm thủ tục đăng ký sản phẩm OCOP và làm thêm nhiều sản phẩm từ mắm để phục vụ khách hàng. Hiện, gia đình ông đang kinh doanh mắm cá lưỡi trâu, mắm cá lưỡi trâu trộn đu đủ và mắm chưng; tùy theo đơn đặt hàng để sản phẩm luôn được mới.

Trong quá trình sản xuất, gia đình ông Lập luôn chú trọng về chất lượng nguyên liệu, mẫu mã sản phẩm phải bắt mắt và đặc biệt là đảm bảo vệ sinh, an toàn thực phẩm. Nhờ vậy, mắm cá lưỡi trâu Hai Lập được nhiều người tin dùng và ngày càng khẳng định sức cạnh tranh trên thị trường.

“Từ khi có mẫu mã, rồi đến chất lượng nên mắm của gia đình có mức tiêu thụ tăng dần mỗi năm. Hiện, trung bình mỗi năm tôi bán khoảng 6 tấn mắm cá lưỡi trâu”, ông Lập khoe.

Bài và ảnh: THỦY TIÊN