Làm người tử tế

Vậy mà giữa xã hội nhiều đổi thay, sự tử tế đôi khi lại bị đem ra… nghi ngờ. Làm điều tốt thì người ta hỏi: “Bộ có quay clip đăng Facebook hả?”. Giúp đỡ người khác thì có kẻ xì xào: “Chắc có mục đích”. Ngay cả chuyện nhặt được của rơi đem trả cũng bị xem là “ngây thơ”. Tôi không biết từ khi nào, người ta bắt đầu sợ mang tiếng tử tế. Cái đúng thì bị cho là khờ. Cái ngay thì bị bảo là dở. Mình làm việc đàng hoàng thì bị hỏi “không biết thủ đoạn hả?” Mình từ chối nhận quà thì người ta nói “chảnh”. Cái sai lại thành khôn, cái đúng lại thành lạ. Mà lạ thiệt.

Tử tế là gì đâu cao xa. Là sống có trước có sau. Là không nói hai lời. Là làm điều tốt mà không cần ai chứng kiến. Ở miền Tây, người ta vẫn quen sống vậy. Tới mùa lũ, mấy chị buôn bán ngoài chợ tự gom gạo, gom mì đi tặng bà con. Không cần thư cảm ơn, cũng chẳng ai lên báo. Có người mất tiền, mấy đứa học trò nhặt được đem trả lại, không đòi thưởng, không chụp hình. Họ chỉ nói một câu: “Không phải của mình, giữ chi”. Đó là sự tử tế không ồn ào. Mà cái gì càng không ồn ào, lại càng đáng quý.

Có người hỏi tôi: “Sống tử tế liệu có bị thiệt không?”. Tôi không trả lời vội, vì có lúc cũng thấy lòng mình chùng xuống. Vì từng thấy người ngay bị cô lập, thấy cái sai được tung hô, thấy cái tốt bị giễu cợt. Nhưng nghĩ lại, không thể vì mấy điều đó mà mình buông tay. Nếu mình không giữ được sự tử tế trong lòng, thì còn lại gì?

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó, nhưng có tài mà không có đức thì vô dụng”. Câu nói ấy, càng sống lâu càng thấy đúng. Tài có thể học, còn đức phải rèn bằng cả đời. Người có đức thì không lợi dụng dân. Không tham thứ không phải của mình. Không lấy danh nghĩa phục vụ để vun vén cho riêng mình. Làm được vậy đã là tử tế.

Xã hội nào cũng có tốt - xấu, thiện - ác, trắng - đen. Nhưng nếu người tốt cứ nhún nhường, cứ lặng im thì cái xấu sẽ lấn tới. Sống tử tế không phải là để làm gương, càng không phải để khoe khoang. Sống tử tế là để không xấu hổ với chính mình. Là để sau này, con cháu mình hỏi: “Hồi đó cha/ông sống sao?”, mình có thể trả lời mà không ngượng miệng.

Tôi từng thấy một người mẹ gói sẵn trong cặp con mình một tờ giấy dặn: “Con thấy ai té thì đỡ, thấy ai khổ thì giúp, thấy ai sai thì đừng theo”. Tờ giấy đó không có lý luận gì cao siêu, nhưng đủ dạy một con người “thành người”. Tử tế là vậy. Bắt đầu từ trong nhà. Từ lời ăn tiếng nói. Từ cách mình đi chợ, đi đường, tiếp xúc với người khác. Không chửi tục, không chen lấn, không giành phần hơn. Chừng đó thôi, xã hội đã dễ sống hơn nhiều.

Người tử tế không cần phải giàu có, cũng chẳng cần có chức quyền. Họ chỉ cần có lòng, mà lòng tốt, tuy không ồn ào, nhưng có sức lan tỏa, như ánh lửa từ bàn tay này truyền sang bàn tay khác. Một người tử tế sẽ làm cho hai người khác tin hơn vào điều đúng, rồi ba, rồi năm, rồi mười người. Cứ thế, tử tế sẽ không còn là chuyện cá nhân mà thành nếp sống. Không ai cười mình vì sống tử tế. Nếu có người cười thì đó là lúc họ chưa hiểu. Mà người chưa hiểu, rồi sẽ có ngày họ hiểu. Còn ta, giữ được lòng ngay thẳng trong một thời gian mà mọi thứ dễ đảo lộn, ấy đã là thành công rồi.

Viết đến đây, tôi nhớ lời một cụ già từng nói: “Làm người, cực nhất là giữ cho lòng mình sạch. Nhưng đã giữ được rồi thì đi đâu cũng có chỗ đứng”. Nghe mộc, mà sâu, mà đúng lắm thay.

T.N