Trăn trở về đầu ra của nông sản

Sản xuất đậu nành rau liên kết với doanh nghiệp bao tiêu ở xã Phú Xuân

Hưởng ứng chủ trương chuyển đổi cây trồng do địa phương vận động, hơn 2 năm nay, anh Trần Anh Dũng (ngụ ấp Long Hòa 1, xã Long Hòa) chuyển đổi đất vườn tạp, cây màu kém hiệu quả sang trồng cây ăn trái. Hiện nay, vườn đang phát triển 2.000 gốc mít Thái, một phần diện tích trồng bầu, hẹ, dưa... luân canh.

Song song với chuyển đổi, anh Dũng được hướng dẫn chăm sóc cây trồng sử dụng phân bón hữu cơ thay cho phân hóa học, điều trị bệnh trên cây trồng bằng thuốc sinh học thay cho thuốc bảo vệ thực vật có hóa chất...

Theo anh Dũng, chi phí khi sản xuất theo hướng hữu cơ cao hơn thông thường nhưng không đáng kể, bù lại hiệu quả cho cây trồng và nhà vườn rất thiết thực. So sánh với các hộ sản xuất lân cận, cây mít Thái chăm sóc bằng phân hữu cơ rất khỏe, lớp vỏ cây có màu “mỡ gà”, chứ không xanh đậm hoặc xanh đen như cây được bón phân hóa học. Về năng suất thì không thua kém, khoảng 500 cây cho thu hoạch vụ đầu tiên đạt 1,4 - 1,5 tấn trái.

“Cây mít Thái được khai thác năng suất tối đa nên tỷ lệ cây hao hụt khá cao. So với vườn thông thường, trong quá trình sinh trưởng có thể chết 60 - 70 cây (trên tổng số 1.000 cây), còn vườn mít hữu cơ của tôi hao hụt chỉ vài cây” - anh Dũng chia sẻ.

Những nông dân như anh Dũng rất tán thành phương pháp sản xuất mới và nhận thấy những năm gần đây, các hộ làm vườn đều theo hướng đi này. Nông dân không chỉ ý thức sản xuất hữu cơ là xu thế, cần thiết để đảm bảo chất lượng đầu ra, mà còn đảm bảo an toàn cho môi trường và sức khỏe của chính họ. Tiếp cận cái mới đã có, cây trồng được sản xuất theo phương pháp sạch, an toàn...

Điều nông dân mong mỏi là thời gian tới được ngành chức năng hỗ trợ đầu ra, tìm nguồn tiêu thụ có giá cả cạnh tranh, ổn định để nhà vườn kiên trì với mô hình. Trong đó, câu chuyện được đảm bảo đầu ra, nâng cao giá trị nông sản cũng là cách thuyết mục với những hộ sản xuất truyền thống còn lại.

Minh chứng tại vùng sản xuất của mình, anh Nguyễn Minh Cảnh (xã Phú Xuân) kể, từ chục năm trước, khi bà con chuyển từ lúa, rau màu khác sang trồng đậu nành rau, ai cũng canh cánh nỗi lo, trồng bán cho ai? Sau khi được liên kết sản xuất và tiêu thụ với Công ty Cổ phần Rau quả thực phẩm An Giang (Antesco), đến nay mỗi năm diện tích trồng đậu nành rau đều mở rộng, thu hút thêm các hộ tham gia vào tổ liên kết.

Vài năm nay, trên nền đất “sạch” đã tuân thủ quy trình sản xuất đậu nành rau với doanh nghiệp (DN), để giữ nguyên chất lượng đất cho vụ kế tiếp, bà con nông dân trồng thêm 1 vụ bắp ngọt, đồng lòng tuân thủ áp dụng theo phương pháp hữu cơ. Sau nỗ lực tìm kiếm, tổ hợp tác đã có DN liên kết đầu ra bắp trái, khiến ai nấy đều vui mừng.

Thu hút nông dân vào các mô hình sản xuất tập thể là bước đầu để giải quyết khó khăn của câu chuyện dài về đầu ra của nông sản. Có thể thấy, khi đã tham gia sản xuất tập thể, sự khác biệt với nông dân sản xuất bên ngoài là vai trò của tổ hợp tác, hợp tác xã với phương án sản xuất hợp lý và có đầu ra ổn định.

Điển hình, với sản phẩm bưởi da xanh, tạo đà cho giai đoạn đầu chuyển đổi của nông dân, Hội Nông dân huyện Phú Tân đã tập hợp các hộ tiên phong của nhiều xã thành lập Câu lạc bộ (CLB) nông dân giỏi trồng bưởi da xanh. Không chỉ có môi trường sinh hoạt cho hội viên trao đổi kinh nghiệm thường xuyên, CLB còn giúp nhau tiêu thụ đầu ra khá ổn định. Sau hiệu quả của sản xuất lúa, Hợp Tác xã Nông nghiệp Phú Thạnh còn giúp nông dân có thêm nguồn thu từ rơm rạ, đại diện cho nông dân ký hợp đồng với DN thực hiện mô hình thu gom rơm bằng máy cuốn rơm.

Hàng năm, đánh giá lại tình hình sản xuất nông nghiệp ở huyện cù lao, lãnh đạo huyện cho rằng, do đặc thù là vùng trồng nếp chuyên canh, việc chuyển đổi vật nuôi, cây trồng trên địa bàn huyện chưa thể đòi hỏi có đồng bộ. Sản xuất của nông dân chủ yếu nhỏ lẻ, manh mún, quá trình chuyển đổi mang tính “da beo”, thiếu tính quy hoạch, thiếu bền vững… và nhất là nông dân sản xuất còn chạy đua phong trào.

Trong nền kinh tế thị trường, tất cả đều phải tuân theo quy luật, có nghĩa khi “cung” không gặp “cầu” sẽ nảy sinh khủng hoảng thừa hoặc khủng hoảng thiếu. Trường hợp “cung” vượt “cầu”, nông dân bị ép giá là lẽ đương nhiên. Mặt khác, với những hộ đang sản xuất nhỏ lẻ, đầu ra duy nhất phải lệ thuộc thương lái cũng gặp không ít khó khăn.

Điều đó yêu cầu sản xuất hàng hóa phải gắn với thị trường tiêu thụ, những nông dân phải gắn kết với nhau để cùng hỗ trợ phát triển. Ngay cả khi tham gia vào liên kết, vẫn còn tình trạng nông dân chạy theo lợi ích trước mắt, khi tham gia ký kết vẫn còn bị dao động bởi giá cả bên ngoài, thiếu “thủy chung” với DN.

Ngược lại, một số DN chưa thực hiện tròn “chữ tín” với nhà nông, đôi bên không có điểm chung để cảm thông, hợp tác lâu dài dẫn đến liên kết lỏng lẻo, khó bền vững. Trong quá trình chuyển đổi cơ cấu cây trồng, để đảm bảo hiệu quả, UBND huyện Phú Tân đã đề nghị các địa phương trên địa bàn có kế hoạch chi tiết trong chuyển đổi.

Cùng với đó, chú trọng những cây trồng phù hợp và đảm bảo đầu ra cho nông dân. Song song với việc thu hút các DN đầu tư chế biến nông sản, nhà nông cũng phải cân nhắc lựa chọn những cây trồng phù hợp có gắn sản xuất nguyên liệu với chế biến để tạo cơ hội tiêu thụ tốt hơn.

HOÀI ANH