Dấu ấn những ngôi đình

Những đình thần trên địa bàn tỉnh là nơi sinh hoạt tín ngưỡng của người dân, mang giá trị văn hóa - lịch sử.

Di tích đình Bình Thủy (xã Bình Thủy, huyện Châu Phú) là kiến trúc nghệ thuật mang giá trị văn hóa - lịch sử, gắn liền với quá trình khai hoang lập làng trên vùng đất cù lao Năng Gù xưa và là nơi người dân địa phương gửi gắm niềm tin, tín ngưỡng. Quá trình xây dựng đình thần Bình Thủy gắn liền với tên tuổi của ông Dương Văn Hóa - người có công khai phá và quy tụ dân cư trên vùng đất Bình Lâm xưa (tên gọi trước đây của xã Bình Thủy). Trước kia, đình thần Bình Thủy được xây dựng bằng lá đơn sơ trên một khu đất rộng, cách vàm Rạch Chanh khoảng 200m, nhưng sau đó bị hỏa hoạn. Năm 1850, hương chức và Nhân dân trong làng đứng ra vận động người dân đóng góp, cùng nhau xây dựng lại ngôi đình trên phần đất của ông Dương Văn Thụ (cháu cố của cụ Dương Văn Hóa), cách vị trí ngôi đình cũ khoảng 200m. Với giá trị kiến trúc tiêu biểu, nổi bật, đình Bình thủy được UBND tỉnh xếp hạng là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh theo Quyết định 286/QĐ-UB, ngày 18/2/2000.

Ban Quý tế đình thần Bình Thủy cho biết, ngôi đình thờ chính là thần Thành hoàng bổn cảnh và vọng tiền hiền Dương Văn Hóa. Hiện nay, đình Bình Thủy đều đặn thực hiện các lễ cúng trong năm, như: Lễ kỵ thần, lễ hội kỳ yên và lễ lạp miếu. Trong đó, lễ kỵ thần của đình Bình Thủy (diễn ra vào ngày 21 - 22 tháng Giêng) có các nghi thức như lễ kỵ thần của những đình khác trong toàn tỉnh, nhưng điểm đặc biệt hơn là ngày lễ kỵ thần của đình Bình Thủy cũng là lễ giỗ của vị tiền hiền Dương Văn Hóa. Lễ hội kỳ yên (diễn ra từ ngày 9 - 11/5 âm lịch) là dịp để dân làng chiêm bái thần Thành hoàng bổn cảnh, thần nông, thần xã tắc, cầu mưa thuận gió hòa, dân giàu nước mạnh. Ngày lễ kỳ yên còn có lễ tế tiền hiền, hậu hiền và các bậc tiền bối trong làng xã để giáo dục thế hệ sau về truyền thống “uống nước nhớ nguồn”.

Di chuyển trên tuyến Quốc lộ 91 đoạn qua xã Mỹ Đức (huyện Châu Phú) sẽ nhìn thấy đình Mỹ Đức với dáng vẻ cổ kính hơn 200 năm tuổi, được phủ mát dưới những tán cây cổ thụ. Ngôi đình có kỹ thuật chế tác và nghệ thuật chạm trổ tinh xảo. Việc bố trí, sắp xếp các nghi thờ bên trong đình theo trật tự thứ bậc của chức sắc xã hội phong kiến thời Nguyễn. Ở vị trí trung tâm là ngôi thờ Thành Hoàng Bổn Cảnh, được vua Khải Định ban sắc phong thần ngày 25/7/1924, thờ vọng Nguyễn Hữu Cảnh. 2 bên thờ tả ban và hữu ban, đối diện là bàn thờ hội đồng, 2 bên vách là các bàn thờ phối tự tiền hiền - hậu hiền, tiền cố - hương lão, chúa xứ - sơn quân.

Không chỉ là di tích văn hóa đặc trưng của địa phương, đình Mỹ Đức còn là địa điểm gắn liền với những sự kiện cách mạng của quân và dân huyện Châu Phú trong 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Nơi đây từng là địa điểm tập trung của hàng ngàn quần chúng yêu nước quy tụ về Châu Đốc giành chính quyền trong cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Đây cũng là nơi tổ chức điểm bầu cử Quốc hội đầu tiên tại địa phương vào ngày 6/1/1946. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, đình Mỹ Đức là nơi cán bộ cách mạng về trú ẩn, chuẩn bị cho đợt tiến công Mậu Thân năm 1968.

Trong những năm chiến tranh biên giới Tây Nam, đình Mỹ Đức là địa điểm của đội quân y tiền phương thuộc Quân khu 9 hoạt động cứu thương cho bộ đội từ chiến trường đưa về. Vì là địa điểm gắn liền với quá trình đấu tranh, giải phóng dân tộc tại địa phương, đình Mỹ Đức đã được UBND tỉnh An Giang công nhận là di tích lịch sử cách mạng và kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh vào năm 2004. Từ những thành tích trong 2 cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước, xã Mỹ Đức được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân. Hiện nay, vào các ngày cúng lệ của đình Mỹ Đức, người dân địa phương luôn tưởng nhớ công lao, sự hy sinh của các anh hùng, liệt sĩ vì nền độc lập tự do của dân tộc.

Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, những ngôi đình trăm tuổi ở An Giang không chỉ mang giá trị về mặt kiến trúc, mà còn là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa, gắn kết cộng đồng. Đây là nơi hoạt động tín ngưỡng mang tính làng xã và trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống của người dân qua nhiều thế hệ. Ngoài ra, các di tích này còn là tài nguyên thu hút du lịch. Do đó, việc bảo tồn, gìn giữ các giá trị của di tích luôn được các cấp, ngành quan tâm thực hiện, nhằm góp phần phát huy giá trị di tích lịch sử - văn hóa, bảo tồn, phát huy những giá trị truyền thống.

MỸ LINH