Sau một thời gian cuộc sắp xếp lại giang sơn đi vào thực tiễn thì kết quả nhìn thấy ngay là bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp bước đầu vận hành ổn định, thông suốt, tạo điều kiện để tiết kiệm cho ngân sách nhà nước khoảng 38.100 tỷ đồng tiền lương mỗi năm.
Tuy nhiên, theo góc nhìn chiến lược và tổng thể thì “cái được” lớn nhất là củng cố nền tảng thay đổi tư duy về chính quyền cơ sở - chuyển từ trạng thái hành chính thụ động sang trạng thái chủ động, tích cực phục vụ nhân dân và kiến tạo phát triển.
Giao trách nhiệm lớn cho cấp thấp nhất
Chính quyền cấp cơ sở đóng vai trò quan trọng trong hệ thống chính quyền địa phương 2 cấp, là cầu nối trực tiếp giữa Nhà nước và nhân dân, thực hiện nhiều chức năng và nhiệm vụ quan trọng, cần thiết trong phục vụ nhân dân, cộng đồng.
Việc tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp không chỉ đơn thuần bỏ cấp huyện, chỉ còn cấp tỉnh và cấp xã, mà thực chất là thay đổi tư duy về cách thức tổ chức, hoạt động của chính quyền cơ sở.
Khi bộ máy chính quyền địa phương chỉ còn 2 cấp thì mối quan hệ giữa chính quyền Trung ương với tỉnh, giữa tỉnh với xã có sự thay đổi, không đơn thuần là phục tùng mệnh lệnh mà chuyển sang cơ chế tự chủ, tự quản theo đúng tinh thần phân cấp, phân quyền Đảng và Nhà nước ta - những việc của địa phương thì để địa phương quyết, địa phương thực hiện và địa phương chịu trách nhiệm.
Bằng Quyết định 759/QĐ-TTg năm 2025, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.
Chính quyền địa phương cấp xã (xã, phường, đặc khu) thực hiện các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn liên quan trực tiếp đến người dân, tổ chức, doanh nghiệp trên địa bàn mà từng được quy định cho chính quyền địa phương cấp xã và chính quyền địa phương cấp huyện.
Tổ chức thi hành Hiến pháp, pháp luật và văn bản của cơ quan cấp trên ở địa bàn; quyết định về tài chính, ngân sách của cấp mình trên địa bàn cấp xã; được ban hành văn bản quy phạm pháp luật; được hỗ trợ nguồn tài chính, ngân sách từ Trung ương và cấp tỉnh; thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội, phát triển nông nghiệp, phát triển cộng đồng, hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ, thúc đẩy ngành du lịch, dịch vụ; quản lý tài sản, cơ sở hạ tầng phục vụ người dân trên địa bàn; quản lý các cơ sở giáo dục mầm non, tiểu học, trung học cơ sở, trạm y tế, chăm sóc người cao tuổi, bảo vệ trẻ em, phúc lợi xã hội...; cung ứng các dịch vụ công thiết yếu phục vụ người dân; giải quyết các thủ tục hành chính và cung ứng các dịch vụ công trực tiếp đến người dân trên địa bàn; thực hiện các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được chính quyền địa phương cấp tỉnh phân cấp, ủy quyền.
Cụ thể, trong số 99 nhiệm vụ của cấp huyện có tới 90 nhiệm vụ sẽ được chuyển xuống cấp xã, phường, 9 nhiệm vụ còn lại chuyển lên cấp tỉnh, nghĩa là khối lượng công việc của cấp xã, phường sẽ tăng đáng kể.
Về tổng thể, cấp xã được phân quyền 1.060 nhiệm vụ. Đây không chỉ là cuộc cải cách hành chính mà còn mở ra không gian đối thoại, nơi người dân được tham gia, góp ý và đồng hành xây dựng chính quyền gần dân, vì dân.
Giao quyền tự chủ hơn cho cấp cơ sở, trao thêm quyền hạn và trách nhiệm cho chính quyền cấp xã là để chính quyền cơ sở chủ động giải quyết các vấn đề phát sinh tại địa phương, giúp phục vụ người dân kịp thời và hiệu quả hơn. Từ phía cán bộ cơ sở, sự phân quyền giúp giảm bớt tình trạng phải xin ý kiến cấp trên cho từng việc nhỏ, tăng khả năng linh hoạt trong xử lý.
Nhận diện khó khăn, vướng đâu gỡ đấy
Ở thời kỳ đầu chính quyền địa phương 2 cấp có thể sẽ xảy ra một số bất cập, chẳng hạn, tại nhiều nơi năng lực cán bộ cấp xã chưa đáp ứng được yêu cầu khi phải đảm nhận thêm các nhiệm vụ thuộc cấp huyện trước đây.
Cơ chế phối hợp giữa cấp tỉnh và cấp xã chưa nhịp nhàng dẫn đến sự chồng chéo, hạn chế khi làm nhiệm vụ.Nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất tại cấp xã có hạn, ảnh hưởng đến khả năng cung cấp dịch vụ công có chất lượng.Nếu thiếu cơ chế giám sát hiệu quả thì sẽ xuất hiện nguy cơ lạm quyền ở cấp xã khi được trao nhiều quyền hạn.
Người dân thực hiện thủ tục hành chính tại Trung tâm Phục vụ hành chính công phường Trà Vinh. (Ảnh: Thanh Hòa/TTXVN)
Bởi vậy, cần thiết phải tăng cường năng lực cho cán bộ cấp xã, cũng như phải hoàn thiện cơ chế giám sát.
Ngày 1/8/2025, đúng một tháng sau khi cuộc sắp xếp lại giang sơn đi vào cuộc sống, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú đã ký ban hành Kết luận số 183-KL/TW của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về việc tích cực triển khai vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, chuyển mạnh cấp cơ sở sang chủ động nắm, điều hành kinh tế-xã hội, quốc phòng an ninh.
Kết luận số 183 yêu cầu các tỉnh ủy, thành ủy tiếp tục khẩn trương tăng cường năng lực cho cấp xã, kiện toàn công tác cán bộ đối với các vị trí còn thiếu; chủ động rà soát để sắp xếp, điều chuyển biên chế giữa các xã, phường cho phù hợp thực tiễn nhiệm vụ, bảo đảm đúng người, đúng việc, đúng chuyên môn, nghiệp vụ.
Các tỉnh ủy, thành ủy có trách nhiệm chủ trì, phối hợp với các ban, bộ, ngành ở Trung ương triển khai đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ, công chức các cấp; nhất là các nội dung về phát triển kinh tế-xã hội trong tình hình mới, các kỹ năng quản lý hành chính hiện đại, ứng dụng công nghệ thông tin, giao tiếp hành chính...
Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố phải khẩn trương hoàn thiện việc ban hành quy định về chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của các cơ quan chuyên môn cấp tỉnh và cấp xã theo mô hình mới, bảo đảm rõ người, rõ việc, không chồng chéo, bỏ sót chức năng, nhiệm vụ.
Trước đó, ngày 28/7, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã chủ trì hội nghị đánh giá kết quả sắp xếp tổ chức bộ máy bên trong của các bộ, ngành và sơ kết 1 tháng vận hành chính quyền địa phương 2 cấp.
Phải nhận diện khó khăn, vướng mắc và với tinh thần khó khăn, vướng đến đâu, tháo gỡ ngay đến đó, đề xuất nhiệm vụ, giải pháp để hệ thống hành chính hoạt động thông suốt, liên tục, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả./.
Đọc nhiều
