“Cổ tích” ở vùng mật thốt nốt

Sống giữa vùng mật

Nói như thế chẳng ngoa, bởi người dân xứ Bảy Núi hiểu rất rõ giá trị cây thốt nốt mang lại cho họ. Giữa mảnh đất nắng gió biên thùy, chẳng có gì ngoài sức lao động, họ dựa vào thốt nốt mà sống, mà mưu sinh. Câu chuyện của Đào Ngọc Tiểu Thiên (sinh năm 2002, ngụ khóm Phú Tâm, phường An Phú, TX. Tịnh Biên) là một điển hình. Đã 4 đời trong gia đình Thiên leo cây thốt nốt tìm mật cho mình. Đâu sở hữu mảnh đất nào trong tay, họ chỉ thuê đất gần sóc Tà Ngáo của người khác, lấy công làm lời.

Những đứa trẻ miền núi như Thiên cũng có tuổi thơ rất đặc biệt. Chừng 8 - 9 tuổi là ai nấy bắt đầu hành trình “nối nghiệp” ông cha. Mới 3 giờ sáng, họ lục đục rời nhà, rướn mình leo lên cây thốt nốt hàng chục mét. Loay hoay đến gần tới giờ học, họ lại tuột xuống đất, lật đật thay đồ đến trường. Vất vả như thế, cái nghèo níu chân, chẳng ai trong số 4 anh em Thiên học hết lớp 8.

Dừng chân ở trường học, cũng là lúc họ chính thức bước vào trường đời. Người lớn giờ sức khỏe tỷ lệ nghịch với tuổi tác, “ngán” cảnh leo cây, nhường cho đám thanh niên trai tráng, chưa biết sợ vất vả. Thiên trở thành lao động chính trong nhà. Bữa cơm hàng ngày ngon hay không, đủ đầy hay không phụ thuộc vào độ đầy vơi của mấy bình nước vắt vẻo bên hông. Nhưng chưa ai làm giàu được bằng nghề lấy nước thốt nốt. Bởi, phải trừ ra mấy tháng mùa nghịch trong năm, khi mùa mưa làm ướt đất trời, mà cây thốt nốt lại keo kiệt mật đến lạ. Mấy tháng còn lại, họ cần mẫn lấy mật đổi tiền, không nhiều, không ít.

“Làm nghề mấy năm, tôi bị tai nạn 3 lần. Nặng nhất là năm 2017, trời mưa trơn, gãy mắc thang, tôi té xuống từ trên cây, chấn thương 2 chân, cột sống, cả tháng mới tạm ổn. Mùa mưa, ai nấy xúm nhau đi xa kiếm việc làm, chứ thốt nốt đâu đem lại nguồn thu nhập nữa. Nhiều lúc tôi muốn bỏ nghề vì cơ cực quá. Nhưng bỏ rồi, biết làm gì đây. Thành ra cứ nấn níu hoài…” - Thiên chia sẻ.

Sóc Thị Tuyết Nhi (sinh năm 2000, ngụ khóm Xuân Hòa, phường Tịnh Biên) sinh ra trong gia đình đỡ khốn khó hơn Thiên. Nhưng sống giữa vùng đất thốt nốt, bản thân cô chưa thật sự hiểu rõ tiềm năng, giá trị mà loại cây đặc sản này mang đến cho quê mình. Cô gái trẻ chọn cách rời quê đi tỉnh Bình Dương làm công nhân. Xa gia đình, xa hàng cây thốt nốt cả tuổi thơ thân thuộc…

Quy trình chế biến sản phẩm

Những điểm chạm kỳ diệu

Nhiều tháng trước, Thiên và Nhi có cuộc gặp gỡ cùng chị Lý Hứa Thị Lan Phương (sinh năm 1981, ngụ TP. Hồ Chí Minh), bắt đầu hành trình gắn bó cùng cây thốt nốt, cùng ý tưởng độc đáo của người phụ nữ phương xa này. Thiên vẫn làm công việc lấy mật thốt nốt. Khác ở chỗ, chỉ tập trung lấy mật trong khu vực chị Phương đầu tư khai thác. Đều đặn mỗi ngày, dù nắng hay mưa, dù mùa thuận hay mùa nghịch, Thiên luôn có việc làm, mức thu nhập ổn định hơn trước rất nhiều. Nhi tham gia vào công đoạn phụ sản xuất, đóng góp sản phẩm thốt nốt ở nhà máy. Rất nhiều lao động địa phương được nhận cơ hội việc làm tốt như Thiên và Nhi, kể từ khi chị Phương về vùng đất này.

“Tôi không có bà con gì ở Bảy Núi, chưa từng có ý định lập nghiệp ở An Giang. Mọi quá trình học hành, khởi nghiệp của vợ chồng tôi đều ở TP. Hồ Chí Minh, tập trung vào lĩnh vực nuôi và sản xuất yến. Một lần, tôi đi ngang vùng Bảy Núi, phát hiện nhiều khu vực nuôi yến tiềm năng. Năm 2012, tôi đầu tư nhà yến đầu tiên ở đây, dần mở rộng nhiều trang trại. Về sau, tôi chú ý đến những cây thốt nốt trong khu vực nuôi chim yến. Có hôm, tôi cảm thấy mật thốt nốt rất ngon, có hôm lại bất thường. Cứ như thế, sự tò mò, hiếu kỳ dẫn dắt tôi nghiên cứu sâu về mật thốt nốt; trăn trở nâng cao giá trị dinh dưỡng cho thốt nốt kết hợp với chim yến…” - chị Phương kể.

Chị Phương chọn vùng nguyên liệu rộng lớn ở TX. Tịnh Biên để thực hiện dự án

Từ năm 2012 đến năm 2021 là chuỗi ngày không thể nào quên của nữ doanh nhân này, khi chị làm đủ mọi cách vẫn chẳng tạo ra sản phẩm như mong muốn, dù nhận được sự giúp sức của Sở Khoa học và Công nghệ. Mật nhanh bị hư sau khi thu hoạch, còn sợi chim yến bị tan khi kết hợp với mật. Rất nhiều lần, chị tự hỏi: “Hay là mình dừng lại?”. Bài toán quá khó, chị tìm mãi vẫn chưa tìm ra lời giải cho chính mình. Chị không muốn sản phẩm nhàn nhạt, giông giống thị trường đã có, trong khi chị hiểu rất rõ giá trị của cây thốt nốt.

Ngẩng đầu nhìn hàng thốt nốt, chị quyết tâm: “Tôi muốn bà con địa phương phải được thụ hưởng cuộc sống tốt hơn từ cây thốt nốt. Có tài nguyên phong phú mà không thể khai thác được, phải bỏ hoang… thì phí phạm vô cùng. Tôi trò chuyện nhiều lần với những người chuyên lấy mật thốt nốt như Thiên, tìm ra cách cải tiến quy trình, làm sao để mật tươi nhất, ngon nhất. Mỗi ngày, tôi cho lấy mật 2 lần (7 giờ và 14 giờ). Cây đài sắt được thay thế cho đài tre, hạn chế rủi ro cho người leo cây. Mật vừa thu hoạch, đưa ngay vào nhà máy, đo chỉ số, nếu không đạt thì loại bỏ. Chỉ khi nguyên liệu đưa vào đạt chuẩn cao nhất, thì mới có thể tạo ra sản phẩm chất lượng nhất”.

Tâm huyết của chị Phương phần nào chạm vào nỗi lòng của người dân địa phương, vào chính quyền, ngành chuyên môn. Tất cả cùng hợp sức, để rồi thương hiệu yến sào mật hoa thốt nốt Chân Phương ra đời, làm phong phú thêm nguồn sản phẩm đặc trưng của quê hương Bảy Núi, để thốt nốt nở hoa làm đẹp thêm cho đời người. “Thừa thắng xông lên”, cơ sở nghiên cứu trình làng mứt thốt nốt, các phiên bản của yến sào mật hoa thốt nốt tươi (kèm với nhụy hoa nghệ tây, đông trùng hạ thảo, nấm linh chi đỏ), si-rô mật hoa thốt nốt, mật hoa thốt nốt sệt… Từ sản phẩm tươi nhất cho đến cô đặc nhất, chị Phương đã nghiên cứu thành công, tham vấn bác sĩ y học cổ truyền để đảm bảo dược tính cho sản phẩm (vị ngọt tự nhiên, không thêm đường, không chất bảo quản, thuần chay, chỉ số đường huyết thấp).

Giờ đây, rất nhiều người yên tâm gắn bó với vùng mật thốt nốt quê mình, như câu chuyện của Thiên và Nhi. Sản phẩm của Chân Phương được ưa chuộng trên thị trường, tiến tới làm hồ sơ OCOP (Chương trình mỗi xã một sản phẩm) An Giang. “Tôi còn ấp ủ nhiều dự án khác, chưa muốn dừng lại ở đây. Nhưng điều lớn nhất tôi nhận được ở vùng mật này là niềm hạnh phúc tìm thấy chính bản thân mình, tìm được con đường cho mình, có sự đồng hành của rất nhiều người dân An Giang” - chị Lan Phương nở nụ cười thật ngọt trong nắng sớm.

GIA KHÁNH