Bên dòng Vĩnh Tế

Khung cảnh bình yên

Như thói quen, tôi hay lang thang theo dòng kênh Vĩnh Tế vào mùa nước nổi. Thời điểm này, nước kênh đã “nhảy khỏi bờ”, tràn vào những cánh đồng mênh mông của vùng biên giới. Đứng trên cầu Bà Bài đưa tầm mắt ra phía xa xa cứ ngỡ cánh đồng mùa nước nổi là tấm gương soi khồng lồ phản chiếu mây trời. Giữa tấm gương ấy, thấp thoáng bóng dáng của những người dân theo nghề “bà cậu”. Sau một đêm dài mưu sinh, họ neo vỏ lãi sát bờ kênh, ngả lưng cùng giấc ngủ thiu thiu.

Từ đây, có thể trông thấy ngôi chùa Bồng Lai (chùa Bà Bài) nằm biệt lập bên cánh đồng mênh mông nước. Đây là công trình tôn giáo đặc biệt, gắn chặt với giáo phái Bửu Sơn Kỳ Hương, 1 trong 3 tôn giáo nội sinh của tỉnh. Nép mình bên dòng kênh Vĩnh Tế quanh năm xuôi chảy, chùa Bà Bài trở thành điểm nhấn đặc biệt trong đời sống tín ngưỡng của người dân vùng biên giới.

Theo Ban Hội tự chùa Bà Bài, ngôi cổ tự này do ông Đạo Lập (Phạm Thái Chung) về dựng lên vào năm 1861. Sau nhiều mưa nắng thời gian, chùa Bà Bài vẫn là điểm đến của đông đảo tín đồ Bửu Sơn Kỳ Hương, Phật giáo Hòa Hảo và du khách.

Chùa Bà Bài nằm cạnh kênh Vĩnh Tế mấy trăm năm qua. Ảnh: THANH TIẾN

Chị Phạm Thị Lan, ngụ xã Bình Mỹ thích thú khi được đến viếng chùa Bà Bài. Chị Lan chia sẻ: “Chùa Bà Bài hết sức đặc biệt, vì nằm sát bờ kênh Vĩnh Tế. Không gian ở đây mát mẻ, tĩnh lặng làm tôi thấy nhẹ nhàng, dễ chịu. Chắc chắn tôi sẽ còn ghé lại đây nhiều lần”.

Rời chùa Bà Bài, tôi dọc theo đường tỉnh 955A thẳng hướng về phường Tịnh Biên. Càng đi, tôi càng nể phục tầm nhìn chiến lược của danh thần Thoại Ngọc Hầu khi quyết định đào kênh Vĩnh Tế. Sau hơn 200 năm, công trình thủy lợi dài 91km này vẫn là tuyến giao thông huyết mạch để ghe, xuồng từ sông Hậu, sông Tiền thẳng hướng ra biển Hà Tiên. Rồi mùa lũ về, phù sa theo kênh Vĩnh Tế đi rửa phèn, rửa mặn cho vùng đất biên cương. Có thể nói, trong cái vẻ hiền hòa vốn có, kênh Vĩnh Tế mang nhiều giá trị lớn về mặt kinh tế, chính trị, quân sự và quan hệ quốc tế.

Chốn mưu sinh

Không chỉ là công trình thủy lợi mang ý nghĩa chiến lược, kênh Vĩnh Tế còn là nơi nuôi dưỡng bao thế hệ người lớn lên bên cạnh nó. Những ngày này, không khó để bắt gặp hình ảnh ngư dân mưu sinh ở cánh đồng giáp biên cặp kênh Vĩnh Tế. Với họ, kênh Vĩnh Tế là nơi khởi đầu và cũng là chốn trở về sau chuyến đi bắt cá xuyên đêm.

Vừa kiểm tra xong chiếc vỏ lãi, ông Nguyễn Văn Ánh, ngụ phường Vĩnh Tế ngả mình lên chiếc vạt tre trong túp lều cặp kênh Vĩnh Tế. Với ông, dòng kênh như người bạn đi cùng ông gần hết đời người. Vốn quen nghề câu lưới, ông Ánh ngâm mình dưới dòng nước quanh năm. “Mùa khô, tôi thả ít tay lưới dọc theo kênh cũng có cá đem ra chợ bán, không dư dả, nhưng đủ ăn. Kênh Vĩnh Tế hồi trước mùa khô vẫn có cá nhiều, giờ thì bớt rồi. Mùa nước lên, nếu không đi đổ dớn đồng xa thì men theo kênh thả lưới cũng có mớ cá hủn hỉn ăn qua bữa”, ông Ánh nói.

Theo cái chỉ tay của ông, tôi thấy hàng chục chiếc vỏ lãi đang quây quần trên bãi đất ngập nước ven bờ kênh. Ông khẳng định, đa số người dân ở xóm cạnh chùa Bà Bài đều theo nghề câu lưới. “Nếu không có kênh Vĩnh Tế, tôi không biết làm gì để sống ở cái tuổi gần 60. Mấy đứa con tôi nối nghề đặt dớn, cuộc sống tạm đủ. Có đứa đi làm công nhân gần chục năm rồi cũng trở về với bến nước, lên vỏ lãi kiếm cơm nhờ kênh Vĩnh Tế”, ông Ánh thật tình.

Cũng là người sống gắn bó với kênh Vĩnh Tế, chị Trần Thị Quyên, ngụ phường Thới Sơn xúc mớ cá trong vèo ra cân cho bạn hàng, miệng trò chuyện xởi lởi. “Hổm nay nước lên nhanh nhưng cá chạy hơi ít. Vợ chồng tôi đi đổ dớn cả đêm chỉ được gần 20kg cá linh với mớ mè vinh. Số này cân bạn hàng được hơn 300.000 đồng, đủ sống qua ngày. Tôi quê gốc ở xã Hòa Lạc, lên đây làm dâu hơn 20 năm. Sống ở xứ này, quen với kênh Vĩnh Tế, quen với nghề câu lưới nên lòng vòng cũng trở lại với nó. Cuộc sống dù “ăn theo mùa”, nhưng dè sẻn chi tiêu thì cũng không lo đói”, chị Quyên chia sẻ.

Cá đánh bắt ở đồng xa được dân câu lưới mang về trước bình minh. Họ tụ lại ở địa điểm cố định, cân cho bạn hàng. Chuyện mua bán diễn ra trên bến nước cặp mé kênh Vĩnh Tế rôm rả từ lúc trời chưa sáng rõ mặt. Nắng lên, người ta đưa vỏ lãi về bến, đổ thêm dầu cho chuyến đi tiếp theo rồi lên nhà nghỉ ngơi. Chuyện mưu sinh của họ cứ thế, quẩn quanh với kênh Vĩnh Tế cho đến hết con nước tháng 10 âm lịch. Dù vất vả, nhưng dân câu lưới cố gắng có đồng vô, dành cho những ngày tháng sắp tới.

Tạm biệt những ngư dân chân chất, tôi trở về trên con đường cặp theo kênh Vĩnh Tế. Sau biến thiên của thời cuộc, kênh Vĩnh Tế vẫn giữ nguyên giá trị của nó, để người hôm nay khi trở lại với công trình thủy lợi này đều biết ơn tiền nhân đã dày công mở đất, cho cháu con đời sau có cuộc sống ấm no.

THANH TIẾN