Nhọc nhằn nghề lặn sông

Mò mẫm dưới đáy sông

Mờ sáng, chiếc đò ngang lắc lư theo cơn sóng đưa chúng tôi thăm xóm lặn cồn Phó Ba (xã Mỹ Hòa Hưng, TP. Long Xuyên). Với trên 400 nóc gia, vào buổi sớm, các hoạt động qua lại, buôn bán bên cồn khá nhộn nhịp. Điều dễ nhận ra nhất là cánh đàn ông lục đục chuẩn bị đồ nghề ra sông bắt cá. Họ ăn vội gói xôi, gói mì tôm, rồi nhanh chân nổ máy đẩy chiếc xuồng rẽ nước ra sông bắt đầu cuộc hành trình mưu sinh. Chiếc máy nổ lạch tạch xé tan màn sương sớm trên sông. Khi bình minh leo qua khỏi dãy nhà bên cồn, nhiều thợ lặn ngậm ống hơi nhảy tõm xuống đáy sông bắt cá. Quá giang theo chiếc ghe lườn của ông Hai Hoàng (59 tuổi) cùng trải nghiệm hành trình khai thác cá, tôm thiên nhiên trên dòng sông Hậu, chúng tôi cảm nhận hết nỗi nhọc nhằn của nghề “hà bá” này.

Chài rê là loại ngư cụ các thợ lặn sử dụng để bắt cá lớn

Quanh năm, sống bằng nghề lặn sông, Hai Hoàng nắm rõ chỗ sâu, cạn từng khúc sông đã nuôi lớn mình và các con của ông. Gia đình Hai Hoàng có 2 người con trai cũng nối tiếp theo nghiệp lặn sông sâu. “Sấp nhỏ chủ yếu lặn bắt tôm hay trục vớt tàu bè cho người ta. Còn đi chài, lưới thì chúng nó không làm” - Hai Hoàng bày tỏ. Nhà không ruộng rẫy, Hai Hoàng chủ yếu kiếm sống bằng nghề hạ bạc quanh quẩn theo khúc sông sâu nước chảy. Muốn bắt dính cá to, Hai Hoàng phải tìm những đoạn sông sâu, vắng người lui tới, mới mong còn cá. Hai Hoàng cho hay, hầu hết bên cồn, đàn ông, trai tráng đều biết lặn sông bắt cá.

Hai Hoàng bồi hồi nhớ lại: “Thuở trước, cha tôi cũng là thợ lặn đầu tiên và “khét tiếng” ở xứ cồn này. Bận trước, những con cá hô, cá tra dầu loại lớn được cha thường xuyên chụp chài rê bắt dính. Nhiều con nặng trên 100kg. Cá bự quá phải xỏ mang kéo về” - Hai Hoàng kể. Cho tới nay, nghề lặn sông đã gắn chặt với anh em Hai Hoàng nhiều năm ròng rã. Bây giờ, cá trên sông giảm dần, nghề lặn sông không còn bắt dính nhiều cá ngon nữa.

Dựa vào nguồn cá thiên nhiên

Lâu nay, những thợ lặn mưu sinh dựa vào nguồn cá, tôm do thiên nhiên ban tặng. Cuộc đời họ rày đây mai đó, lênh đênh theo sóng nước. Khi biết nơi nào có cá, tôm thì họ đến lặn sông khai thác. Mùa lũ về, họ tạm gác mái chèo nghỉ xả hơi không lâu, rồi chuẩn bị ngư cụ tiếp tục ra sông khai thác thủy sản. Cứ thế, cuộc sống của họ tất bật, quay vòng theo năm tháng. Hai Hoàng tâm sự: “Nghề lặn cơ cực lắm! Vợ chồng tôi mơ ước có số vốn để đầu tư đóng chiếc bè nuôi cá he, cá hú, kiếm thêm thu nhập. Bởi, sau này tuổi già sức kiệt, biết có còn đủ hơi để lặn sông sâu”. Thuở trước, cá nhiều vô kể, do khai thác nhiều nên ít dần theo từng năm. “Bây giờ, cá mắm quá ít. Mấy năm trước, tôi kéo mỗi chài dính vài ký cá là chuyện bình thường. Chài cả buổi sáng chỉ bắt được vài ba con cá dảnh và cá mè vinh cỏn con” - Hai Hoàng nói với giọng trầm buồn.

Ông Lâm Văn Thanh là em trai của Hai Hoàng cũng chuyên sống bằng nghề thợ lặn. Có cuộc sống khá hơn Hai Hoàng, ông Thanh đầu tư được chiếc ghe và máy lặn công suất lớn. Ngoài việc khai thác cá, tôm, ông Thanh còn là thợ lặn chuyên trục vớt các ghe, tàu lớn, nhỏ bị đắm chìm dưới dòng sông lạnh. Từ khi được nối cái nghiệp của cha, ông Thanh cùng bà con ở xóm cồn trục vớt không biết bao nhiêu ghe, tàu bị chìm đắm. “Năm nào lũ lớn, ghe, tàu chìm chở khẳm lại bị chìm. Có những trường hợp ghe, tàu bị tai nạn vào ban đêm, tôi cũng cố gắng giúp họ. Nhiều khi, những chiếc sà lan cát to chìm dưới sông sâu, chúng tôi phải huy động hàng chục anh em trong xóm và thuê dụng cụ để trục ghe, tàu” - ông Thanh tâm sự.

Sau khi lặn sông gom cá, thợ lặn kéo chài rê lên để thu hoạch “chiến lợi phẩm”

Mỗi khi “xuất hành” lặn sông, bà con ở đây chọn “ngày lành, tháng tốt”. Nếu ai khấm khá thì mua heo quay để cúng quảy, khấn vái tạ ơn “thần sông” đã ban cho đặc ân nguồn lợi thủy sản. Trong tiềm thức tâm linh của nghề lặn, ngư dân ở xóm cồn Phó Ba luôn lấy hình ảnh “Bà Cậu” làm nhân vật phù hộ mỗi khi trầm mình xuống đáy sông. Hôm tận mắt chứng kiến Hai Hoàng kéo chiếc chài rê bị mắc gốc. Sau khi nổ máy, Hai Hoàng dùng tay phác nước dưới sông lên, rửa sạch mui xuồng, miệng không ngừng khấn vái “Bà Cậu”, rồi ngậm ống hơi trầm mình lặn một mạch xuống sông sâu.

Ở xóm lặn, có những người trai trẻ siêng năng, cần mẫn, chịu khó bám xóm, làng, nối tiếp cái nghề cha ông để lại. Ngày nay, do nhu cầu ăn cá, tôm thiên nhiên của người dân thành thị tăng nên giá cá, tôm cũng đắt đỏ. Nhờ vậy, thanh niên xóm cồn Phó Ba có thu nhập từ nghề lặn sông. Sơn và Phương là 2 thợ lặn trẻ có tiếng xứ cồn này. Ngoài lặn trục vớt ghe tàu, lặn sửa bè cá… Sơn và Phương có “biệt tài” lặn bắt tôm càng xanh và cá ngon dưới đáy sông. “Tôm càng xanh thường trú ẩn dưới đáy bè, nên tôi phải ngậm ống hơi lặn xuống sông sâu để bắt. Hôm nào trúng mánh, anh em tôi bắt từ 3 - 4kg tôm càng xanh loại lớn, kiếm tiền triệu”- Sơn và Phương khoe.

Dẫu biết lặn sông là nghề lắm gian truân, nhiều người gặp bất trắc trong quá trình mưu sinh. Có người lặn sông sâu bị ảnh hưởng đến sức khỏe, thậm chí họ còn bị tai điếc, mắt mờ, tai biến bủa vây. Thế nhưng, vì cuộc sống mưu sinh nên họ phải đánh đổi sức khỏe để kiếm tiền lo cho gia đình hàng ngày.

LƯU MỸ