Tăng thuế tiêu thu đặc biệt đối với thuốc lá

Tại thị trường Việt Nam có khoảng 40 nhãn hiệu thuốc lá trong nước có giá dưới 10.000 đồng/gói như Basto Vàng 7.000 đồng/gói, Sài Gòn 10.000 đồng/gói, Thăng Long 10.000 đồng/gói… Việc áp dụng hệ thống thuế tỷ lệ tính trên giá bán của nhà sản xuất (giá xuất xưởng) tồn tại nhiều hạn chế như tạo kẽ hở để thao túng cơ sở tính thuế (ví dụ chuyển giá), dẫn tới giảm doanh thu thuế, nhưng tiêu thụ thuốc lá tiếp tục tăng; tăng khoảng cách về giá giữa các dòng sản phẩm thuốc lá, từ đó người hút thuốc dễ dàng chuyển sang các nhãn hiệu rẻ hơn thay vì bỏ thuốc lá; khuyến khích các nhãn hiệu thuốc lá rất rẻ, làm tăng khả năng tiếp cận của nhóm dân cư dễ bị tổn thương như thanh niên và người nghèo…

Ở Việt Nam, nghiên cứu của Tiến sĩ Nguyễn Thu Hiền và cộng sự về tác động của tăng thuế thuốc lá đến tổng sản lượng và việc làm của nền kinh tế (2018) cho thấy, khi tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá sẽ có tác động làm gia tăng tổng sản lượng và việc làm của nền kinh tế. Với phương án giả định tăng thuế thêm 5.000 đồng/gói thuốc lá từ ngày 1/1/2020, tổng sản lượng nền kinh tế tăng 0,003% và tổng việc làm tăng 0,06% (33.831 việc làm).

Lượng tiêu thụ thuốc lá có thể giảm nếu khả năng chi trả giảm. Ở hầu hết các nước thu nhập trung bình thấp, tiền lương đang tăng lên, do vậy trên thực tế thuốc lá sẽ vừa túi tiền người tiêu dùng hơn. Vì vậy, chỉ có tăng mức thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá nhanh hơn mức thu nhập mới có khả năng giảm tiêu thụ thuốc lá. Các giải pháp hiệu quả thông thường liên quan đến việc kết hợp tăng thuế mạnh ngay từ đầu với việc liên tục tăng thuế theo thời gian, để giá thuốc lá leo thang nhanh hơn nhiều so với mức tăng thu nhập bình quân đầu người thực tế bao gồm cả lạm phát.

Bác sĩ TRƯƠNG ANH TRƯỜNG

(Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh An Giang)