Việt Nam khẳng định vai trò kiến tạo trật tự an ninh mạng toàn cầu

Trong kỷ nguyên mà không gian mạng trở thành mặt trận mới của an ninh toàn cầu, Hà Nội đã ghi dấu mốc lịch sử khi trở thành nơi khởi đầu của Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội).

Đây không chỉ là sự kiện ngoại giao quan trọng, mà còn phản ánh nỗ lực của cộng đồng quốc tế trong việc xây dựng khuôn khổ pháp lý toàn cầu nhằm ứng phó với các thách thức ngày càng phức tạp trong kỷ nguyên số.

Ngày 25/10, tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia Hà Nội, lễ mở ký Công ước Hà Nội được tổ chức với sự tham dự của Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres, lãnh đạo cấp cao của hơn 110 quốc gia và vùng lãnh thổ, cùng đại diện các tổ chức quốc tế.

Văn kiện gồm 9 chương, 71 điều, là kết quả của 8 phiên đàm phán chính thức và 5 phiên họp giữa kỳ kéo dài khoảng 30 tháng (tháng 2/2022 đến tháng 8/2024), đánh dấu văn kiện đầu tiên của Liên hợp quốc đặt nền tảng pháp lý cho việc đấu tranh phòng, chống tội phạm mạng trên phạm vi toàn cầu.

Trước đó, tiến trình đàm phán được Liên hợp quốc khởi động từ năm 2019, phản ánh mối quan tâm ngày càng lớn của cộng đồng quốc tế về an ninh không gian mạng.

Việc Hà Nội được chọn làm nơi mở ký không chỉ xuất phát từ điều kiện tổ chức thuận lợi, mà còn là sự ghi nhận vai trò, uy tín và vị thế ngày càng tăng của Việt Nam trong lĩnh vực an ninh mạng và hợp tác quốc tế.

Theo kế hoạch, sau lễ ký tại Việt Nam, Công ước sẽ tiếp tục được mở ký tại Trụ sở Liên Hợp Quốc ở New York đến hết tháng 12 năm 2026. Văn kiện sẽ chính thức có hiệu lực 90 ngày sau khi đủ 40 quốc gia phê chuẩn, dự kiến trong năm 2027.

Khoảng trống pháp lý toàn cầu được lấp đầy

Công ước Hà Nội ra đời trong bối cảnh tội phạm mạng đã trở thành một trong những mối đe dọa nghiêm trọng nhất đối với an ninh toàn cầu, gây thiệt hại hàng nghìn tỷ USD mỗi năm và tác động sâu rộng tới mọi lĩnh vực, từ kinh tế, chính trị, đến an ninh quốc gia và quyền con người.

Những vụ tấn công vào hệ thống hạ tầng trọng yếu, đánh cắp dữ liệu cá nhân, rửa tiền qua tiền mã hóa, lừa đảo xuyên biên giới hay khai thác tình dục trẻ em trực tuyến đang ngày càng phổ biến, với mức độ tinh vi và quy mô chưa từng có. Tuy nhiên, trước Công ước Hà Nội, thế giới gần như chưa có một khuôn khổ pháp lý quốc tế thống nhất để truy tố và hợp tác điều tra các hành vi này.

Các quốc gia có quy định riêng, nhưng sự khác biệt về khái niệm tội phạm, quy trình điều tra, dẫn độ và chứng cứ điện tử đã khiến việc xử lý các vụ án xuyên biên giới trở nên phức tạp, thậm chí bế tắc. Đó chính là “khoảng trống pháp lý” mà cộng đồng quốc tế suốt hơn hai thập kỷ qua vẫn nỗ lực tìm cách lấp đầy.

Công ước Hà Nội được hình thành nhằm giải quyết tận gốc khoảng trống đó, tạo ra bộ quy tắc quốc tế đầu tiên về tội phạm mạng, thống nhất các tiêu chí xác định hành vi vi phạm và cơ chế hợp tác điều tra, dẫn độ, cũng như chia sẻ bằng chứng điện tử.

Quan trọng hơn, công ước đặt chủ nghĩa đa phương và công bằng quốc tế làm nền tảng, đảm bảo mọi quốc gia, dù phát triển hay đang phát triển, đều có tiếng nói và trách nhiệm ngang nhau trong cuộc chiến chống tội phạm mạng.

Đặc biệt, văn kiện này không chỉ tập trung vào việc xử lý hành vi phạm tội, mà còn nhấn mạnh yếu tố quyền con người và bảo vệ dữ liệu cá nhân, yêu cầu mọi biện pháp điều tra phải đảm bảo tính minh bạch, hợp pháp và tương xứng. Sự ra đời của công ước mang nhiều ý nghĩa pháp lý và chính trị sâu sắc:

Thứ nhất, đây là bộ khung pháp lý quốc tế đầu tiên xác định rõ các hành vi phạm tội trên không gian mạng, bao gồm xâm nhập trái phép, phá hoại dữ liệu, tấn công hệ thống, phát tán phần mềm độc hại, lừa đảo tài chính và khai thác tình dục trẻ em trực tuyến.

Thứ hai, công ước thiết lập nền tảng hợp tác xuyên biên giới, cho phép các quốc gia chia sẻ thông tin điều tra, dẫn độ tội phạm và hỗ trợ kỹ thuật, đặc biệt trong các vụ việc có yếu tố quốc tế.

Thứ ba, văn kiện này đề cao quyền con người trong không gian số, khẳng định rằng an ninh mạng không thể tách rời tự do ngôn luận, quyền riêng tư và an toàn dữ liệu cá nhân.

Việt Nam khẳng định vai trò chủ động trong định hình trật tự số toàn cầu

Với Việt Nam, việc một công ước quốc tế mang tên “Hà Nội” không chỉ là niềm tự hào mà còn là bước tiến ngoại giao mang tính biểu tượng, thể hiện vị thế ngày càng cao của Việt Nam trong ngoại giao số và an ninh mạng toàn cầu.

Đây là lần đầu tiên một văn kiện đa phương của Liên hợp quốc được đặt theo tên thủ đô Việt Nam, minh chứng cho sự ghi nhận của cộng đồng quốc tế với vai trò chủ động, trách nhiệm và năng lực điều phối của Việt Nam trong các vấn đề toàn cầu.

Công ước Hà Nội khẳng định rằng Việt Nam không còn là bên thụ hưởng công nghệ, mà đã trở thành một trong những quốc gia góp phần kiến tạo “luật chơi” quốc tế trong kỷ nguyên số, nơi công nghệ, pháp lý và an ninh quốc gia giao thoa.

Sau khi được ký kết, công ước sẽ trở thành căn cứ pháp lý để các quốc gia thành viên nội luật hóa, tức là điều chỉnh và bổ sung luật quốc gia phù hợp với các quy định của công ước.

Sự đồng hành và hỗ trợ của các đối tác, doanh nghiệp như VietinBank, PVN, EVN, MB Bank, Agribank, SSI, FPT, VPBank, Gelex, Vietnam Airlines, VIX, BIDV, Viettel và OKX đã góp phần quan trọng vào thành công của sự kiện, giúp Lễ mở ký được tổ chức ở quy mô quốc tế, với hình ảnh chuyên nghiệp, hiện đại và đậm đà bản sắc Việt Nam.

Nhờ tinh thần hợp tác và cam kết bền bỉ của các đơn vị đồng hành, Lễ mở ký Công ước Hà Nội không chỉ trở thành một dấu mốc mang tính biểu tượng, mà còn là minh chứng sinh động cho nỗ lực chung của Việt Nam và cộng đồng quốc tế trong việc hiện thực hóa tầm nhìn về một không gian mạng an toàn, nhân văn và phát triển bền vững.

Trong thực tiễn, công ước được kỳ vọng sẽ giúp: Chuẩn hóa quy trình điều tra tội phạm mạng, đặc biệt trong các vụ việc xuyên biên giới; Tăng cường khả năng hợp tác quốc tế, nhờ cơ chế kết nối 24/7 giữa các cơ quan điều tra và hệ thống tư pháp; Hỗ trợ đào tạo và nâng cao năng lực kỹ thuật cho các nước đang phát triển trong lĩnh vực an ninh mạng.

Hiện, Việt Nam đang rà soát, hoàn thiện hệ thống pháp luật, đặc biệt trong các lĩnh vực an ninh mạng, an toàn thông tin và bảo vệ dữ liệu cá nhân, nhằm phù hợp với các quy định và nguyên tắc của công ước.

Tính đến đầu tháng 11/2025, đã có 72 quốc gia và vùng lãnh thổ ký tham gia Công ước Hà Nội. Trong đó, một số nước châu Á và châu Âu đã khởi động quy trình phê chuẩn trong quốc hội. Công ước Hà Nội được giới chuyên gia nhận định là “bước ngoặt lớn trong hoàn thiện khuôn khổ pháp lý toàn cầu về an ninh không gian mạng,” tương tự như Công ước Budapest 2001, nhưng có phạm vi bao quát rộng hơn và tính cập nhật cao hơn đối với các công nghệ mới như AI, blockchain, điện toán đám mây.

Công ước Hà Nội không chỉ là kết quả của nhiều năm thương thảo, mà còn là minh chứng cho tinh thần hợp tác và trách nhiệm chung của các quốc gia trước những thách thức của thời đại số.

Từ Hà Nội - trái tim của Việt Nam, một chương mới đã mở ra cho tiến trình xây dựng trật tự số toàn cầu dựa trên luật pháp, niềm tin và sự tôn trọng lẫn nhau.

Công ước không chỉ đặt nền móng cho hợp tác trong phòng, chống tội phạm mạng, mà còn khẳng định quyết tâm của cộng đồng quốc tế trong việc bảo vệ an ninh, chủ quyền và quyền con người trên không gian mạng.

Với vai trò chủ nhà của sự kiện mang tính bước ngoặt này, Việt Nam tiếp tục chứng tỏ vị thế ngày càng vững chắc trên trường quốc tế - một quốc gia tích cực, có trách nhiệm và sẵn sàng đóng góp vào nỗ lực chung vì một thế giới mạng an toàn, nhân văn và phát triển bền vững.

Theo Vietnamplus.vn