Không chỉ lưu giữ những giá trị cổ truyền quý báu mà ông bà để lại, người dân nơi đây còn biết khai thác khéo léo để “biến” di sản thành sinh kế, tạo nền tảng cho phát triển kinh tế bền vững và lan tỏa hồn cốt văn hóa Tây Nguyên.
Đầu tháng 11, khi mùa mưa Tây Nguyên đã dứt, dã quỳ vàng óng đã phủ kín lối vào các buôn làng thì cũng là lúc làng Ơp rộn ràng bước vào mùa đón khách du lịch. Trên con đường bê-tông sạch đẹp dẫn vào làng, tiếng cồng chiêng vang khắp nơi, những điệu xoang rộn rã, những bàn tay khéo léo đan lát thủ công hay dệt thổ cẩm hiện ra trong sự ngỡ ngàng thích thú của du khách.
Là người sinh ra và lớn lên ở làng Ơp, anh Puih Ly, người vừa nghệ nhân đan lát, vừa là thành viên đội biểu diễn cồng chiêng của làng, trải lòng: “Nhờ làm du lịch cộng đồng mà cuộc sống của bà con trong làng ổn định hơn trước rất nhiều. Cồng chiêng, lễ cúng nhà rông, bỏ mả… vốn là những phong tục truyền thống của người Gia Rai, là thứ ông bà để lại. Có du lịch, những phong tục ấy lại được phát huy và sống dậy theo cách rất riêng”.
Người dân làng Ơp thuyết minh cho du khách nghe về những nét đẹp văn hóa của đồng bào Gia Rai.
Nếu trước đây, các hoạt động này chỉ xuất hiện trong lễ hội truyền thống, thì nay, với sự phát triển mạnh mẽ của loại hình du lịch cộng đồng, mọi sinh hoạt văn hóa đều trở thành trải nghiệm sống động, hấp dẫn du khách. Người làng Ơp không chỉ biểu diễn cồng chiêng, múa xoang, mà còn tổ chức cho du khách thử đan lát, tự tay nấu ăn bằng bếp củi truyền thống, học ủ rượu ghè và nghe kể chuyện qua tượng gỗ. Tất cả tạo nên những tour sinh thái mang đậm bản sắc Tây Nguyên, nơi người đến không chỉ ngắm nhìn mà còn được hòa mình, được “sống chậm” cùng cộng đồng người Gia Rai.
Các hộ dân trong làng cũng tích cực chỉnh trang lại nhà cửa, đặc biệt là các ngôi nhà sàn truyền thống để phục vụ nhu cầu lưu trú của du khách. Không gian sống người Gia Rai được gìn giữ sạch sẽ, độc đáo và mang đậm dấu ấn văn hóa. Những người già trong làng như ông Rơ Mah Hur, Thôn trưởng làng Ơp tự hào: “Làng Ơp có hơn 200 hộ, chủ yếu là người Gia Rai gốc. Trước đây, bà con chỉ quen làm nương rẫy nhưng giờ thì gần như cả làng đã cùng nhau làm du lịch cộng đồng. Tôi rất mừng và tự hào khi chính làng mình được chọn làm nơi phát triển du lịch”.
Hiện nay, làng Ơp đã thành lập 2 đội cồng chiêng, một dành cho người lớn, một cho thanh thiếu niên, cùng đội xoang có hơn 20 thiếu nữ. Nghệ nhân cao tuổi đóng vai trò là người truyền dạy cách đánh chiêng, xoang, biểu diễn nhạc cụ dân tộc cho lớp trẻ. Du khách ghé làng Ơp không chỉ được nghe cồng chiêng, mà còn cảm nhận sự tiếp nối di sản một cách sống động từ đời này sang đời khác.
Động lực phát triển bền vững
Làng Ơp là minh chứng điển hình cho thấy, khi người dân gắn bó mật thiết với văn hóa truyền thống, đồng thời biết vận dụng linh hoạt lợi thế bản địa vào hoạt động du lịch thì sẽ tạo được động lực phát triển bền vững. Cái hay của mô hình tại làng Ơp nằm ở chỗ bảo tồn song hành với sinh kế, bản sắc chính là tài nguyên quý giá.
Chị Trịnh Thị Diệu, du khách từ Thành phố Hồ Chí Minh sau khi trải nghiệm tại làng Ơp bày tỏ: “Phong cảnh ở đây rất đẹp, con người thân thiện. Tôi rất thích sự độc đáo trong văn hóa của người Gia Rai, đặc biệt là tượng gỗ, là điệu xoang và tiếng cồng chiêng ngân vang giữa núi rừng. Lần sau chắc chắn tôi sẽ quay lại”.
Không đứng ngoài cuộc, nhiều cơ sở kinh doanh cũng chủ động tham gia vào mô hình du lịch cộng đồng kiểu mẫu này. Trong đó, quán Plei Cồng chiêng do chị Nguyễn Thị Thùy Dung vận hành là một điểm sáng. Đây không đơn thuần là nơi thưởng thức ẩm thực bản địa, mà còn là không gian giao lưu văn hóa thu nhỏ, nơi khách du lịch có thể thưởng thức cồng chiêng, tìm hiểu về văn hóa người Gia Rai và Ba Na trong không khí gần gũi, thân thiện.
Du khách say đắm khi nghe thuyết minh, trải nghiệm văn hóa đồng bào Gia Rai tại làng Ơp.
Chị Dung cho biết: “Tôi mở quán không chỉ để bán món ăn mà còn mong muốn lan tỏa văn hóa dân tộc. Khách đến đây có thể vừa nhâm nhi rượu cần, vừa thưởng thức cồng chiêng và hỏi han các nghệ nhân về tập tục, lễ hội… Nghệ nhân trong làng Ơp thường xuyên đến biểu diễn, từ đó cũng có thêm thu nhập và giữ lửa nghề”.
Chính việc đưa các yếu tố văn hóa vào loại hình dịch vụ giúp làng Ơp trở nên hấp dẫn và khác biệt. Đó không phải là “du lịch đại trà”, mà là một mô hình du lịch bền vững, nhân văn, đặt người dân vào trung tâm của sự phát triển và gìn giữ văn hóa.
Bà Trần Thị Trà My, công chức phụ trách văn hóa-xã hội phường Pleiku cho biết: “Làng Ơp đang hướng tới trở thành làng du lịch cộng đồng kiểu mẫu gắn với bảo tồn văn hóa dân tộc Gia Rai. Điều đáng mừng là đông đảo người dân trong làng đã đồng thuận và tích cực tham gia các hoạt động trải nghiệm như ẩm thực truyền thống, trình diễn cồng chiêng, nghề thủ công...”.
Hiện nay, hệ thống cơ sở vật chất tại làng Ơp đang được từng bước hoàn thiện để đón khách; đồng thời chính quyền cũng tích cực xây dựng cơ chế hỗ trợ các hộ tham gia lưu trú, phục dựng không gian văn hóa truyền thống. Quá trình này sẽ tiếp tục được đẩy mạnh trong thời gian tới nhằm phát huy tối đa tiềm năng của làng và lan tỏa bản sắc tới mọi du khách.
Phát huy giá trị văn hóa dân tộc
Sự thành công bước đầu tại làng Ơp một lần nữa cho thấy: Để du lịch thực sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn thì bản thân địa phương phải hiểu và phát huy thế mạnh bản địa, còn cộng đồng dân cư phải được đặt ở vị trí trung tâm, vừa là chủ thể sáng tạo, vừa là người thụ hưởng.
Bằng việc lấy văn hóa làm trục xuyên suốt, mô hình du lịch cộng đồng ở làng Ơp không chỉ giúp nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống người dân mà còn giữ được “cái hồn” của dân tộc Gia Rai trong dòng chảy hiện đại hóa. Từ chính những điều tưởng như nhỏ bé như điệu xoang, khung cửi, chum rượu ghè, tượng gỗ… tất cả đang hồi sinh một cách sống động và có giá trị kinh tế.
Nhà sàn, nơi lưu giữ nhiều giữ nhiều giá trị văn hóa của đồng bào Gia Rai.
Trong giai đoạn hậu Covid-19, nhu cầu du lịch trải nghiệm, du lịch cộng đồng ngày càng tăng. Những làng nghề, làng văn hóa như Ơp không chỉ góp phần “giữ chân” du khách trong nước, quốc tế, mà còn là lời khẳng định mạnh mẽ: Bản sắc dân tộc là nguồn lực nội sinh quý giá, cần được bảo tồn, trân trọng và phát huy để phát triển kinh tế-xã hội bền vững.
Tỉnh Gia Lai nói chung và phường Pleiku nói riêng đang khởi động nhiều chương trình phát triển du lịch bền vững, trong đó xác định làng Ơp là điểm nhấn tiêu biểu để hướng tới xây dựng chuỗi “làng du lịch cộng đồng” kết nối không gian văn hóa Tây Nguyên, đồng thời kết hợp các tour trải nghiệm di sản, sinh thái đặc trưng địa phương.
Đọc nhiều
