Tản mạn về “người làm báo”

26 năm làm nghề truyền hình, thuộc thế hệ “không còn trẻ, nhưng cũng chưa già”, đạo diễn 7X Huỳnh Bá Phúc (Đài Phát thanh - Truyền hình An Giang) cảm nhận rõ nét sự thay đổi, tiến bộ vượt bậc của công nghệ đối với nghề. Anh Bá Phúc nhớ, cách đây 20 năm, nếu muốn làm clip hay phóng sự, cần huy động cả ekip cùng nhiều loại máy khác nhau, nhưng chất lượng hình ảnh chưa chắc tốt và mượt mà. Mỗi lần đi quay, có 3 nhân sự, gồm: Người vác camera lớn; người phụ quay theo phụ chân máy, thiết bị, kèm theo kỹ thuật để làm âm thanh. Sau khi đi quay về, phải làm hậu kỳ, dựng phim, tức là tốn thêm người, máy móc và công đoạn.

Bây giờ, người làm truyền hình theo phong cách “5 trong 1”. Chiếc điện thoại tốt đã thay thế được camera cồng kềnh nặng trĩu xưa kia. Ngoài việc quay được chuẩn lên đến 4K, điện thoại còn có chế độ chống rung rất tốt, giúp cho cú máy thể hiện sinh động hơn. Ống kính Supper Wide quay được góc rất rộng, tạo hiệu ứng mênh mông khi quay phong cảnh; chế độ quay macro giúp quay vật thể nhỏ sắc nét, đẹp hơn. Điểm mạnh lớn nhất của chiếc điện thoại là nhỏ gọn, giúp quay được góc máy độc lạ trong phạm vi hẹp, như đưa vào khung cửi để quay cảnh dệt, tạo hiệu ứng rất mạnh cho khung hình.

“Sau khi quay xong, tôi dựng phim, chỉnh sửa hoàn chỉnh ngay trên điện thọai. Tại hiện trường, có thể đọc lời bình bằng chế độ ghi âm, đưa nhạc vào để dựng âm thanh nền... Phần mềm dựng phim trên điện thoại rất hiện đại, giúp tôi hoàn chỉnh sản phẩm rất nhanh và chất lượng, gởi về đơn vị phát sóng ngay (nếu đó là sự kiện nóng cần đưa tin nhanh). Đi làm phim tài liệu, tôi vẫn sử dụng điện thoại, vừa cơ động, nhỏ gọn, nhưng vẫn đáp ứng được chất lượng để dự thi, đạt giải Liên hoan phim truyền hình toàn quốc, Cánh Diều do Hội Điện ảnh Việt Nam tổ chức. Với cách làm phim “5 trong 1” như vậy, hoàn toàn giảm thiểu được sức người, máy móc đầu tư, tiết kiệm cho đơn vị. Nhưng để đào tạo được đội ngũ vận hành, cũng đòi hỏi quá trình “vượt lên chính mình” của mỗi người làm báo” - đạo diễn Huỳnh Bá Phúc chia sẻ.

Phóng viên Báo An Giang tác nghiệp sự kiện khánh thành Cột mốc 275. Ảnh THANH HÙNG

Công nghệ hiện đại đã làm thay đổi cách thức làm báo, như câu chuyện anh Phúc chia sẻ. Công nghệ cũng làm thay đổi cả tư duy làm báo. Một lần, tôi theo chân đoàn công tác đi trao tặng quà nhân dịp Tết Nguyên đán. Khi tôi đang phỏng vấn, nắm số liệu sự kiện, 1 cán bộ trong đoàn nhanh tay gửi bản thảo tin cho tôi xem. Anh khoe: “Chỉ cần nhập vài dữ liệu cơ bản, phần mềm Chat GPT trả lại một bản tin như thế này, trong vòng vài giây. Nếu như vậy, cán bộ đơn vị, địa phương hoàn toàn có thể tự sản xuất tin, bài tuyên truyền mà không cần tập huấn kỹ năng thực hành báo chí”. Tôi mường tượng rằng, dường như vai trò của “người làm báo” đang bị lung lay bởi những ứng dụng cực kỳ nhanh nhạy, thông minh.

Một lần khác, phần mềm Chat GPT để lại thêm ấn tượng sâu sắc trong tôi. Đồng nghiệp của tôi ở TP. Hồ Chí Minh vất vả hoàn thành quyển bút ký mấy trăm trang về đề tài người lính. Khi quyển sách phát hành, ông đưa nội dung lên một số trang báo, mạng xã hội. Nghe nhắc nhiều đến Chat GPT, ông “tò mò” gõ tên mình và quyển sách và nhận lại những câu văn y hệt như cách viết của ông: “Phần mềm “gợi ý” cho tôi đoạn kết như thế này: “Khi tôi viết lại những câu chuyện đó, tôi không kể như một nhà báo, mà như một người lính kể lại ký ức của đơn vị mình. Tôi tin rằng những trang viết như thế sẽ sống lâu hơn - bởi nó được viết bằng cả trái tim. Và đó cũng chính là điều tôi nhớ nhất, tự hào nhất, trong hành trình hai năm thực hiện cuốn sách này…”. Tôi rất ngỡ ngàng, không thể tin nổi công nghệ hiện đại đến mức độ này”.

Công nghệ đã giúp người làm báo “nhàn” hơn trong lao động về mặt kỹ thuật lẫn tư duy. Không ít nhà báo, phóng viên sử dụng nhuần nhuyễn công nghệ làm báo thông minh, AI trong quá trình tác nghiệp của mình. Thậm chí, phát thanh viên, biên tập viên cũng đứng trước nguy cơ “thất nghiệp”, vì AI hoàn toàn có thể thay thế con người bằng xương bằng thịt, giản lược tối đa chi phí thù lao, trang điểm, trang phục hay lo lắng sự cố chủ quan về tâm, sinh lý. Khi tốc độ cạnh tranh thông tin với mạng xã hội và cơ quan báo chí được tính bằng giây, thì việc đưa sản phẩm báo chí đến sớm nhất với công chúng là tiêu chí bắt buộc hàng đầu. Quy trình “viết tin” chưa đầy 30 giây của công nghệ dĩ nhiên sẽ “đè bẹp” người làm báo ngồi xem tài liệu, gõ chữ, cân chỉnh câu từ… suốt 30 phút.

Nhưng tôi có niềm tin mãnh liệt rằng, báo chí sẽ không bao giờ đánh mất vai trò to lớn trong xã hội, dù mọi thứ biến chuyển thế nào, dù công nghệ hiện đại ra sao. Mạng xã hội, Internet “dậy sóng” kéo theo tin giả, tin xấu độc lan tràn, công chúng sẽ tin tưởng vào “hệ quy chiếu” đầy tin cậy - báo chí chính thống. Sẽ không có phần mềm nào có thể thay đổi được toàn bộ lao động đặc thù của người làm báo. Bởi lẽ, báo chí cách mạng cần được thực hiện bởi nhà báo cách mạng, đội ngũ “người lính tiên phong” trên mặt trận tư tưởng; là nhịp cầu nối giữa Đảng, Nhà nước và Nhân dân. Chỉ có trái tim nóng của người làm báo chân chính mới có thể lan tỏa giá trị chân - thiện - mỹ trong đời sống xã hội, mới tuân thủ quy tắc đạo đức nghề báo và giữ vững tính pháp lý của nghề. Điều này, chẳng phần mềm nào làm tốt được bằng con người.

GIA KHÁNH