Đối với một quốc gia có bề dày văn hóa lúa nước như Việt Nam, những chế phẩm làm từ gạo, đặc biệt là món xôi vẫn luôn nắm giữ vị trí quan trọng trong hầu hết những món ăn hằng ngày của người Việt. Trong đó, xôi xéo là một trong các loại xôi đặc trưng nhất của người Hà Nội.
Nhiều người ví xôi xéo Hà Nội giống như nắng sớm đầu ngày, bởi thứ màu vàng óng ả, đẹp tinh tươm, bọc trong lá sen thơm hay lá chuối đậm xanh như gói hết cả phong vị của đất trời.
Xôi xéo là tổng thể của nhiều màu sắc, vàng sậm của hành phi, vàng hanh của nếp, vàng nhạt của đậu xanh nắm; hòa quện cùng màu xanh tươi mát mắt của lá gói xôi.
Không chỉ hấp dẫn bởi màu sắc, xôi xéo còn hấp dẫn cả mùi vị. Khi mở ra, mùi thơm của hành phi, của mỡ phi sẽ ập ngay lên mũi của người thưởng thức.
Nguyên liệu bao gồm gạo nếp, đậu xanh, hành khô và nghệ.
Thành phẩm món xôi xéo.
Để có được một gói xôi xéo truyền thống thơm dẻo đúng nghĩa thì các công đoạn khá cầu kỳ. Gạo nấu xôi là loại gạo dẻo nhưng không dính nát, ăn lúc nóng không bị nhão, để nguội không bị cứng. Gạo sau khi vo sạch được ngâm với nước nghệ để cho ra được những hạt xôi dẻo rền vàng óng.
Đỗ xanh là thứ khiến cho món xôi xéo ngon hơn và khác biệt hoàn toàn với các loại xôi khác. Đỗ được đồ lên, giã nhuyễn rồi nắm chặt lại cỡ quả bưởi.
Mỗi khi đong xôi xong, người bán hàng sẽ dùng dao cắt thành các lát đỗ mỏng, thả thẳng vào nắm xôi. Tiếp đó là một thìa nước mỡ phi hành rải đều vào nắm xôi. Hành khô phi giòn cũng được rắc lên trên.
Xôi xéo giờ đây đã trở thành niềm tự hào của ẩm thực đất Bắc khi có mặt ở cả nhà hàng cao cấp. Tuy nhiên, người Hà Nội vẫn thích ăn xôi xéo bán trên vỉa hè theo cách truyền thống.
Đặc biệt, Xuân Hạ Thu Đông, mùa nào cũng là mùa của xôi xéo. Tuy nhiên, trong tiết trời se lạnh của gió Thu, thưởng thức một bát xôi xéo bùi thơm, giản dị trên một góc phố Hà Nội đã trở thành một cảm giác đặc biệt, nhất là với những người đi xa.
Theo Vietnamplus