Bắt ba khía, nương thân đất mặn

Anh Trần Văn Hận (45 tuổi), ngụ ấp Xẻo Lá A, xã Tân Thạnh đang tìm hang ba khía. Ảnh nhỏ: Sau khi tìm được hang ba khía, anh Trần Văn Hận lấy dầm chắn miệng hang, chỉ vài giây sau, một con ba khía ngóc đầu lên. Ảnh: TÚ LY

Không chỉ anh Hận, ở xã Tân Thạnh, nhiều gia đình cũng mưu sinh bằng nghề bắt ba khía. Người đặt gập, người câu, người mò tay bắt..., mỗi cách đều là một nỗ lực bám trụ đất quê nhà.

Xuyên đêm săn loài giáp xác

Ngồi trên chiếc vỏ lãi nhỏ, anh Hận kể chuyện nghề bằng giọng chậm rãi. “Mỗi ngày, từ 5 giờ chiều, tôi bắt đầu hành trình săn ba khía. Đồ nghề đơn giản lắm, chỉ cây dầm bằng gỗ, đèn pin đội đầu, cái thùng nhựa để đựng ba khía. Nghề này cực lắm, nhưng quen rồi nên tôi thấy bình thường”, anh Hận nói, đôi mắt vẫn không rời khỏi những rễ cây lổn ngổn.

Tiếng máy nổ rì rì át đi thanh âm của đêm còn vương lại. Chiếc vỏ lãi len lỏi qua rạch, con kênh, bãi bồi ven biển ở xã Tân Thạnh và một số xã lân cận. Gặp nơi có hang ba khía, anh Hận tắt máy, cầm dầm bơi nhẹ. Trên vũng nước đục, ánh đèn pin hắt vệt sáng chập chờn, chiếu rọi từng gốc cây, từng hốc rễ. Những cái hang nhỏ hiện lên lỗ chỗ như tổ ong. Anh Hận khom người, lấy dầm chắn miệng hang, chỉ vài giây sau, một con ba khía ngóc đầu lên. Trong tích tắc, tay anh Hận chụp nhanh như chớp, bắt gọn. “Mỗi hang chỉ một con. Bắt trật là mất. Nên tay phải lẹ, mắt phải tinh”, anh Hận chia sẻ kinh nghiệm bắt ba khía.

Đến nơi nước cạn hoặc um tùm cây xanh, vỏ lãi vô không được, anh Hận xuống lội bùn tìm hang ba khía. Người đàn ông nhỏ nhắn ấy thoăn thoắt luồn lách qua từng gốc đước, từng mảng bùn mềm. Có khi bùn lút gần tới đầu gối, ánh đèn lập lòe như con đom đóm giữa rừng. “Những lúc gặp mưa thì tôi chịu ướt. Trời sáng trăng thì ba khía trốn biệt. Bơi giáp gần cả công đất mới tìm được một hang. Phải kiên nhẫn mới bắt được. Cực thì cực, miễn vợ con có cái ăn là tôi mừng”, anh Hận nói giọng chân chất.

Sáng sớm hôm sau, anh Hận trở về, mang theo thùng ba khía tươi rói, bán cho thương lái tại bến sông. Trung bình mỗi đêm anh bắt được 15kg, giá 50.000 đồng/kg, thu về khoảng 700.000 - 800.000 đồng. Có hôm trúng mánh, anh bắt được 25 - 30kg. Vừa cân ba khía xong, anh Hận cười nói: “Làm nghề này, chi phí thấp, chủ yếu bỏ công. Vất vả nhưng sống được, không phải đi xa làm công nhân”.

Gắn bó với nghề bắt ba khía hơn 20 năm, anh Hận hiện trở thành một trong những tay bắt ba khía “cừ khôi” ở xã. “Nhìn miệng hang là đoán được ba khía lớn hay nhỏ. Hang to thì có ba khía loại nhất, loại nhì. Hàng loại ba tôi thả lại hết. Làm vậy thương lái mới ưa, hàng mới chất lượng”, anh Hận chia sẻ.

Ở ấp Xẻo Lá A, người dân khen anh Hận cần mẫn, chịu khó. Ban ngày anh làm thuê đủ việc, đắp bờ, vét sình. Ban đêm lại lênh đênh với chiếc vỏ lãi đi tìm ba khía. Tiếp xúc với bùn và nước mặn thường xuyên khiến da bàn tay anh bong tróc. Dù đeo bao tay vẫn không tránh được có lúc bị ba khía kẹp.

Lúc mới lập gia đình riêng, không có đất sản xuất, anh bắt đầu với nghề bằng chiếc xuồng tam bản cũ, nhiều chỗ lủng phải tát nước liên tục. Có hôm bơi cả cây số mới tìm được vài hang ba khía. Cực khổ không nản, tích cóp thời gian anh mua được chiếc vỏ lãi - “cánh tay nối dài” giúp anh đi xa hơn, đỡ nhọc hơn.

Chăm chỉ làm lụng, tiết kiệm chi tiêu, nhiều năm sau, vợ chồng anh Hận xây được ngôi nhà kiên cố. Năm 2024, anh chị cố được 15 công đất để nuôi tôm, cua. “Không có nghề ba khía chắc tụi tui phải đi làm mướn nơi xa. Nhờ nó mà mình bám được đất quê, cuộc sống giờ ổn định hơn”, chị Nguyễn Thị Phượng, vợ anh Hận nói trong niềm vui.

“Nhọc nhằn nhưng sống được, không đi xa làm công nhân”

Rời nhà anh Hận, chúng tôi tìm đến anh Trần Văn Vũ (50 tuổi), ngụ ấp Xẻo Nhàu B, xã Tân Thuận. Từ lúc còn thanh niên, anh Vũ đã mưu sinh bằng nghề đặt gập ba khía. Gặp anh đang lom khom buộc lại chùm gập thép cũ, chuẩn bị cho chuyến đi mới.

Mỗi ngày, anh chạy vỏ lãi ra bãi bồi, lội bùn tìm hang đặt gập bắt ba khía. “Tôi nhìn là biết hang nào mới. Rìa hang ướt là có dấu chân ba khía mới bò. Mỗi ngày đặt cả trăm cái, có hôm hai trăm cái gập. Lội gần cây số, mồ hôi hòa với bùn, vậy mà quen rồi”, anh Vũ cười.

Dù cực nhọc, mỗi ngày anh kiếm được khoảng 400.000 - 500.000 đồng. Vợ đi làm công nhân ở TP. Hồ Chí Minh, anh ở nhà gồng gánh 3 miệng ăn. “Nghề này tự do. Mệt thì nghỉ, khỏe thì làm. Nhọc nhằn nhưng sống được, không phải đi xa làm công nhân”, anh Vũ nói.

Dưới cái nắng xiên đầu ngày, anh Vũ đội chiếc nón lá rộng vành, xách bó gập bước xuống bùn. Mỗi bước chân in sâu vào bùn như thể cuộc đời anh đã thuộc về vùng đất này. Đặt xong cái gập, anh Vũ nói chắc nịch: “Giờ 50 tuổi rồi, tôi cũng không có ý định đổi nghề vì nó trở thành niềm đam mê. Còn sức, tôi còn làm”.

Cách nhà anh Vũ chỉ khoảng 100m, cậu bé Trần Chí Khanh (15 tuổi) cũng đã trở thành tay đặt gập ba khía chuyên nghiệp. Khanh thường theo cha lội bùn, đặt gập từ sáng đến chiều mới về tới nhà. Giọng nhỏ nhẹ, Khanh nói: “Có khi bị đạp đinh, đạp bóng đèn, nguy hiểm lắm nên em và cha phải mang giày ủng”.

Tôi đi cùng Khanh, không khỏi bất ngờ. Cậu bé nhỏ nhắn, nhanh nhẹn, tìm hang ba khía, rồi móc mồi, đặt gập, mọi thao tác thành thạo. Dù bùn lầy, nhưng bước chân Khanh vẫn vững vàng, dứt khoát. Tôi hỏi: “Mệt không Khanh?”. “Dạ mệt chứ. Nhiều lúc gặp trời mưa, vừa đói vừa lạnh, nhưng nghĩ đến mẹ và hai đứa em là em có thêm động lực để cố gắng. Mỗi ngày kiếm được khoảng 300.000 - 400.000 đồng là vui lắm”, Khanh trả lời, tay không ngơi nghỉ khi chuẩn bị mồi và gập mới. Câu nói ấy làm tôi chững lại. Cậu thiếu niên dáng người nhỏ ấy lại có suy nghĩ biết lo cho gia đình như người trưởng thành.

Hiện là thời điểm bắt đầu vào mùa rộ ba khía. Không chỉ xã Tân Thạnh, nhiều người dân các xã ven biển Miệt Thứ cũng bền bỉ mưu sinh bằng nghề bắt ba khía. Dưới nắng gắt hoặc sương sớm, dấu chân của những con người “níu đất giữ nghề” in hằn trên từng mét bùn nhão. Ba khía, loài giáp xác nhỏ bé tưởng chừng bình thường lại là cần câu cơm, chỗ dựa để người dân không bỏ xứ mà bám trụ với đất quê, với ước mong vào một cuộc sống no đủ hơn. “Còn ba khía là tôi còn đường sống”, anh Hận từng nói như một lời khẳng định, trước khi chiếc vỏ lãi lại rẽ con nước đưa anh bắt đầu hành trình xuyên đêm quen thuộc… 

TÚ LY